28 Ιανουαρίου

Πρόκειται γιά έναν από τούς μεγάλους Πατέρες τής Ορθοδόξου Εκκλησίας μας καί ιδιαιτέρως τής Συριακής. Διδάσκαλο καί συγγραφέα πρώτου μεγέθους, τού οποίου η διδασκαλία καί τά συγγράμματα μόρφωσαν γενεές γενεών.
Ο Όσιος γεννήθηκε στίς αρχές τού 4ου αιώνος (306 μ.Χ.) στή Νίσιβη τής Συρίας, πρωτεύουσα τής παλαιάς Μυγδονίας· ευτύχησε μάλιστα νά έχει διδάσκαλό του τόν Επίσκοπό της ιδιαίτερής του πατρίδος, τόν Ιάκωβο. Καί ο Ιάκωβος ήταν άνδρας μεγάλης θεολογικής μορφώσεως, ιδρυτής τής θεολογικής Σχολής τής Νισίβεως, γενναίος πρόμαχος τής Ορθοδοξίας, επίλεκτος σύμμαχος τού Μ. Αθανασίου στά δύσκολα εκείνα χρόνια τού αγώνα τής Εκκλησίας κατά τών αρειανών. «Παρά τούς πόδας» λοιπόν τού σοφού καί αγίου εκείνου ανδρός μαθήτευσε ο Εφραίμ καί αφωσιώθηκε σ’ αυτόν.
Αλλά καί ο Ιάκωβος δέν άργησε νά διακρίνει στό πρόσωπο τού νεαρού μαθητή του τόν αυριανό εκλεκτό εργάτη καί πρόμαχο τής Εκκλησίας. Διότι πράγματι ο Εφραίμ συγκέντρωνε λαμπρές ικανότητες καί σπάνια χαρίσματα: φωτεινή κρίση, ισχυρό κάλαμο, θαυμαστή ευγλωττία. Καί μαζί μ’ αυτά τήν ευσέβεια καί τόν εν Χριστώ ζήλο. Γι’ αυτό καί ο Επίσκοπος τόν βοήθησε καί τόν καθοδήγησε νά εξελιχθεί σ’ ένα καλό εργάτη τής Εκκλησίας. Στήν κατάλληλη ηλικία τόν χειροτόνησε διάκονο καί τόν προσέλαβε διδάσκαλο στή θεολογική Σχολή, στήν οποία αργότερα τού ανατέθηκε καί η διεύθυνσή της. Μαζί του τόν παρέλαβε ως συνοδό, όταν πήρε μέρος στήν Α΄ Οικουμενική Σύνοδο στή Νίκαια (325 μ.Χ.).
Δέν προχώρησε ο Εφραιμ στούς άλλους βαθμούς τής ιερωσύνης. Έμεινε απλός διάκονος τού θυσιαστηρίου. Εξελίχθηκε όμως, όπως ο προστάτης του Ιάκωβος οραματίσθηκε, σέ μέγα Διδάσκαλο καί ρήτορα τής Εκκλησίας. Τίς ομιλίες του τίς χαρακτήριζε θαυμαστή απλότητα. Κάθε ομιλία του, όπως διηγούνται οι βιογράφοι του, είχε μία αρμονία καί συγχρόνως ήταν ένας φοβερός έλεγχος, όταν μάλιστα παρουσίαζε μέ καταπληκτική ζωηρότητα ειδικά θέματα, όπως τής αμαρτίας, τών τύψεων τής συνειδήσεως, τής δευτέρας παρουσίας καί παρόμοια.
Ο Εφραιμ ήταν καλός γνώστης καί άριστος διδάσκαλος τού ορθοδόξου δόγματος. Ήξερε νά μεταδίδει στούς πιστούς τό ορθόδοξο δόγμα όχι μόνο ως πίστη, αλλά καί ως πνεύμα αγωνιστικό, από τό οποίο τότε είχε ανάγκη η Εκκλησία. Πρώτος αγωνιστής τής αληθείας πάταξε μέ προφητικό ζήλο καί σπάνια δύναμη τήν αίρεση, όπου αυτή παρουσιαζόταν.
Η διδασκαλία τού Εφραίμ, δογματική καί ηθική, δέν περιορίσθηκε μόνο στήν εποχή του. Διασώθηκε στά πολλά καί ποικίλα συγγράμματά του, τά οποία συμπεριλαμβάνονται σέ έξι ογκώδεις τόμους. Τά έγραψε στή συριακή γλώσσα, αλλά γρήγορα μεταφράσθηκαν στήν ελληνική, λατινική καί αρμενική. Έγραψε ομιλίες οικοδομητικές, δογματικές, πανηγυρικές. Ερμήνευσε τήν Παλαιά καί Καινή Διαθήκη. Όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, «πάσαν πάλαιαν καί καινήν εκμελετήσας… όλην ακριβώς πρός λέξιν ηρμήνευσεν». Έγραψε απλούς ύμνους (δημώδεις), γνωστούς ως Νισιβικά άσματα, μέσα στούς οποίους αναφέρονται ευαγγελικές ιστορίες καί θαύματα καί εξυμνείται η πίστη, η αγάπη, η ηθική. Καί τούς ύμνους αυτούς τούς έψαλλαν οι πιστοί μέ πολλή ευλάβεια.
Στήν πλουσία αυτή συλλογή τών ύμνων συμπεριλαμβάνονται καί ύμνοι πρός τήν πατρίδα, τήν οποία ο Όσιος ως αγνός πατριώτης αγαπούσε πολύ. Κι όχι απλώς αγαπούσε, αλλά καί τήν υπερασπίσθηκε μέ όλες του τίς δυνάμεις, όταν οι Πέρσες επανειλημμένα επιτέθηκαν εναντίον της. Τότε σέ καιρό λιμού ο διδάσκαλος τής αληθείας έγινε καί κήρυκας τής φιλανθρωπίας καί καλούσε τούς πλούσιους νά δώσουν τά πλούτη τους, γιά νά θρέψει τούς πτωχούς. Εκατοντάδες πεινασμένων έτρεφε καθημερινά τήν εποχή εκείνη ο κοινωνικός εργάτης τής Εκκλησίας, μαζί μέ όλη τήν άλλη πολύπλευρη κοινωνική δράση του. Όταν οι Πέρσες κατέλαβαν τελικά τήν πατρίδα, τότε ο Όσιος κατέφυγε στήν Έδεσσα δίπλα στόν Ευφράτη, όπου μετέφερε τή Σχολή του καί πέρασε τά υπόλοιπα χρόνια τής ζωής του.
Πρέπει νά σημειώσουμε ακόμη, ότι ο Εφραίμ ανασυγκρότησε καί αναγέννησε τόν μοναχικό βίο στή Συρία καί συνέταξε μοναχικούς κανόνες καί οδηγίες τόσο γιά τούς μοναχούς τών κοινοβίων, όσο καί γιά τούς αναχωρητές καί ασκητές. Όπως επίσης καθόρισε καί τά καθήκοντα ηγουμένων καί μοναχών. Υπογράμμισε σέ όλους, μοναχούς καί λαϊκούς, ότι ολοκληρωμένη πνευματική ζωή δέν είναι μόνο νά αποφεύγει ο Χριστιανός τήν αμαρτία, αλλά καί νά επιδιώκει τήν εν Χριστώ αρετή, όπως άλλωστε τό σημειώνει καί στήν θαυμάσια εκείνη ευχή, τήν οποία η Εκκλησία μας χρησιμοποιεί ιδιαιτέρως τήν Μ. Τεσσαρακοστή: Κύριε καί Δέσποτα τής ζωής μου….
Γιά όλα αυτά οι γύρω του, αλλά καί οι ανά τούς αιώνες πιστοί καί μαθητές του τόν αγάπησαν πολύ. Τόν ονόμασαν Προφήτη τής Συρίας, Στύλο τής Ορθοδοξίας, στόμα καί κιθάρα τού Πνεύματος.
Στή διάρκεια τής ζωής του ο όσιος Εφραίμ επιχείρησε δυό περιοδείες. Τήν μία πρός τήν Αίγυπτο, γιά νά γνωρίσει τούς εκεί μοναχούς, τήν άλλη στήν Καισάρεια τής Καππαδοκίας, γιά νά επισκεφθεί τόν Μ. Βασίλειο. Τήν επίσκεψή του αυτή τήν διηγείται μέ πολλή συγκίνηση ο όσιος Πατήρ.
Ο όσιος Εφραίμ, ο μεγάλος αυτός δογματικός τής Εκκλησίας, ο ρήτορας καί υμνωδός, ο βαθύς καί φλογερός συγγραφεύς, ο σοφός καί μεγαλόπνοος διευθυντής τής Σχολής τής Νισίβεως, τόν οποίο εγκωμιάζουν ο ιερός Χρυσόστομος καί ο Γρηγόριος ο θεολόγος, πλούσιος στήν «εν Χριστώ» ορθόδοξη ζωή καί δράση, εκοιμήθη εν Κυρίω στίς 9 Ιουνίου τού 373.
Ήταν ένας χαρισματούχος Άγιος ο οποίος διέθεσε τά πλούσια χαρίσματα, πού τού έδωσε ο Κύριος, στό όνομα τού Κυρίου καί γιά τή δόξα τού Κυρίου καί τήν ωφέλεια τών ψυχών. Καί ωφέλησε, όπως καί ωφελεί ακόμη πλήθος Χριστιανών, μαθητών καί μελετητών του. Ώ, νά ήθελαν όλοι οι άνθρωποι νά χρησιμοποιούν πάντοτε τά χαρίσματά τους γιά τή δόξα τού Κυρίου καί τήν ωφέλεια τών συνανθρώπων τους! Τιμή γι’ αυτούς καί ύψιστη ωφέλεια τής κοινωνίας!

Δοξαστικόν Εσπερινού. Ήχος πλ. β.
Εμφρόνως τών οχληρών του βίου επαναστάς, Εφραίμ αοίδιμε, φιλησυχία τήν έρημον κατέλαβες· καί δί αυτής πρός Θεόν πρακτικώς αναγόμενος, τώ κόσμω έλαμψας φωστήρ καί ρήματα ζωής τοίς ανθρώποις επήγαγες· διο μή παύση εν ταίς ευχαίς σου στηρίζων ημάς εκ βλάβης τού αλλότριου, ρυσθήναι τάς ψυχάς ημών, Όσιε πάτερ.

Απολυτίκιον. Ήχος πλ. δ.
Ταίς τών δακρύων σου ροαις τής έρημου τό άγονον εγεώργησας καί τοίς εκ βάθους στεναγμοίς εις εκατόν τούς πόνους εκαρποφόρησας. Καί γέγονας φωστήρ, τή οικουμένη λάμπων τοίς θαύμασι, Εφραίμ πατήρ ημών Όσιε. Πρέσβευε Χριστώ τώ Θεώ σωθήναι τάς ψυχάς ημών.

Από τό βιβλίο «Φωστήρες Υπέρλαμπροι»
Αρχιμ. Θεοδώρου Μπεράτη