O ΟΣΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ O ΗΓΙΑΣΜΕΝΟΣ
Μέγας ασκητής είναι ο όσιος Σάββας, και η μορφή του δεσπόζει διάμεσου των αιώνων. Τής ερήμου πολίτης και εν σώματι άγγελος, αξιώθηκε να δει γύρω του πλήθος μαθητών και μιμητών του. Όμως ο όσιος Σάββας, γνήσιος ερμηνευτής τού μοναχικού πνεύματος, είναι συγχρόνως και ο ασυμβίβαστος και ένθερμος μαχητής της Ορθοδόξου πίστεως, στους αγώνες του οποίου η Εκκλησία οφείλει πολλές περίλαμπρες νίκες.
- Φωστήρ διαυγέστατος.
Η Μουταλάσκη της Καππαδοκίας είναι η ιδιαιτέρα πατρίδα του Οσίου, όπου γεννήθηκε το έτος 439 μ.Χ. Οι γονείς του, Ιωάννης και Σοφία, του μετέδωσαν από τα πρώτα του παιδικά χρόνια την χριστιανική αλήθεια. Όμως και ο ίδιος ανταποκρίθηκε σ’ αυτήν, όπως και με θερμότητα αποδέχθηκε την ιδιαίτερη κλήση του Θεού.
Αρεσκόταν να καταφεύγει στον ναό της πατρίδος του κι εκεί στο κατανυκτικό περιβάλλον, υπό την καθοδήγηση του ευλαβούς ιερέως, περιποιούνταν τον ναό, βοηθούσε στις Ακολουθίες και προσευχόταν ιδιαιτέρως στον Θεό. Η όλη του αναστροφή ως ευλαβούς παιδιού έλκυσε το ενδιαφέρον των πιστών, αλλά προδιάγραψε και το μέλλον του. Σημειώνει ο ιερός υμνωδός: «εκ βρέφους τήν αρετήν επιμελώς ασκήσας, όργανον γέγονας τού Αγίου Πνεύματος».
Και πράγματι το Πνεύμα το Άγιον καθοδήγησε τη ζωή του. Συγκινημένος ο Σάββας από όσα γνώριζε για τους Αγίους Τόπους και για τους γύρω μοναχούς, έρχεται στα Ιεροσόλυμα σέ εποχή που το μοναστικό και ιεραποστολικό έργο του Αγίου Ευθυμίου βρισκόταν στη μεγαλύτερή του έξαρση. Και μαζί με την ευλαβική προσκύνηση τού Γολγοθά και του Παναγίου Τάφου ο Σάββας γνώρισε από κοντά τον όσιο Ευθύμιο, του οποίου η μορφή τον σαγήνευσε. Αλλά και ο Άγιος ηγούμενος της έρημου στη μορφή του δεκαεπτάχρονου νέου διέβλεψε τον κλητό του Θεού, τον μελλοντικό μεγάλο καθηγητή της ερήμου και αγωνιστή της αληθείας.
Θεοφώτιστος όμως, όπως ήταν, ο Ευθύμιος, αλλά και παιδαγωγικός, δεν προσέλαβε αμέσως στη δική του πολυάνθρωπη Λαύρα τον νεαρό Σάββα, αλλά τον παρέπεμψε στο κοντινό ολιγάνθρωπο Μετόχι της Μονής και τον παρέδωσε στον έμπειρο και συνετό μοναχό Θεόκτιστο, για να τον δοκιμάσει, να τον κηδεμονεύσει και να τον καθοδηγήσει υπεύθυνα και συστηματικά στη μοναχική ζωή.
Και επέδειξε τότε ο θεόφρων νέος θαυμαστό ζήλο σε όλες τις ασκήσεις και τα διακονήματα. Πρόθυμος, ταπεινός, σεμνός, υπάκουος. Κι όταν πλέον τα πράγματα απέδειξαν, ότι ενστερνίσθηκε απολύτως το μοναχικό ιδεώδες, όταν μάλιστα ο γέρων Θεόκτιστος αναχώρησε για τον ουρανό, ο Ευθύμιος προσέλαβε τον Σάββα στη Λαύρα κοντά του. Τότε ο νέος μοναχός σαν διψασμένη γη ρουφούσε τους λόγους ευσέβειας του οσίου ηγουμένου και τους θησαύριζε στα βάθη της ψυχής του ως θησαυρό πολύτιμο.
Μετά το θάνατο του Αγίου Ευθυμίου με θεία έμπνευση ο Σάββας κατευθύνθηκε στον τόπο, όπου θα έμενε μόνιμα ο ίδιος ως ιδρυτής και ηγούμενος της νέας μεγάλης και ιστορικής Μονής. Κι όταν ο Θεός κάπου κατευθύνει τον άνθρωπο, γίνεται ο ίδιος βοηθός και συμπαραστάτης. Πλησίασαν λοιπόν τότε τον νέο ηγούμενο κι άλλοι μοναχοί, και με τη βοήθειά τους έκτισε το ναό και τακτοποίησε τους απαραιτήτους μοναστικούς χώρους και τα κελλιά. Τότε ακριβώς, όταν ο όσιος Σάββας βρισκόταν στην ώριμη ηλικία των 53 ετών, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Σαλούστιος τον χειροτόνησε ιερέα. Έθεσε τότε σέ εφαρμογή ο όσιος ηγούμενος στη νέα Μονή όλα τα διδάγματα και συστήματα, τα οποία πήρε στη Λαύρα του οσίου Ευθυμίου. Έβλεπε τη Μονή να πληθύνεται, να προοδεύει και χαιρόταν εν Κυρίω, ζητώντας πάντοτε την ευλογία τού Θεού.
Την περίοδο εκείνη σε βαθύτατα γηρατειά πέθανε η μητέρα του, η οποία μαζί με την ευχή της άφησε στον φιλόστοργο γιό της και τη μεγάλη της περιουσία. Με την περιουσία αυτή ο όσιος ηγούμενος περιποιήθηκε καλύτερα τον ναό της Μονής, έκτισε ξενώνα και κόσμησε την Λαύρα του και αλλά ιδρύματα. Κι αυτός, λύχνος άσβεστος, φωστήρ διαυγέστατος, πύργος ακλόνητος της υπομονής, πράγματι Μέγας, εργαζόταν ως διάκονος και δούλος όλων (Ματθ. κ΄ 26 – 27). Εργαζόταν και ενέπνεε την πνευματική ζωή στους μοναχούς, για να γίνει η Μονή ένα άγιο πνευματικό κέντρο για τούς μοναχούς, αλλά και κέντρο ανεφοδιασμού για τους Χριστιανούς της περιοχής.
Όμως το έργο του Αγίου Σάββα έχει και άλλες πλευρές.
- Σθεναρός αγωνιστής.
Οι ημέρες που η Μονή του Άγιου Σάββα βρισκόταν στην ακμή της, ήταν ημέρες κρίσιμες για την Εκκλησία. Οι Αντιχαλκηδόνιοι, οι Μονοφυσίτες δηλαδή, πού αντιδρούσαν στις αποφάσεις τής Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, βρήκαν στήριγμα τον αυτοκράτορα Αναστάσιο και πολέμησαν την Ορθοδοξία. Ο αυτοκράτωρ εξόρισε τον Αρχιεπίσκοπο Ιεροσολύμων Ηλία και φυλάκισε πλήθος άλλων Ορθοδόξων κληρικών.
Στην κρίσιμη αυτή στιγμή ο γέροντας πλέον Σάββας ανέλαβε τη βαριά αποστολή και ήλθε στην Κωνσταντινούπολη ως πρέσβης υπέρ των διωκομένων Ορθοδόξων. Στην αρχή βρήκε τον Αναστάσιο άκαμπτο στις απόψεις του, όμως με το ζήλο του και τα επιχειρήματά του τελικά τον έπεισε. Έδωσε τότε ο αυτοκράτωρ την εντολή να επανέλθει ο Αρχιεπίσκοπος στη θέση του και να αποφυλακισθούν οι Ορθόδοξοι κληρικοί. Πόσο μεγάλη ήταν η χαρά των Ορθοδόξων και η δόξα της Εκκλησίας!
Όμως δυστυχώς! Ο αυτοκράτωρ Αναστάσιος δεν ήταν σταθερός στις αποφάσεις του. Δεν πέρασαν πολλά χρόνια και πάλι επηρεασμένος από τους Μονοφυσίτες κήρυξε πόλεμο κατά των Ορθοδόξων. Εξόρισε τον αρχιεπίσκοπο Αντιοχείας Φλαβιανό και απείλησε με νέα εξορία τον Ιεροσολύμων Ηλία. Στο μεταξύ στην Παλαιστίνη ενέσκηψε μεγάλη πείνα και οι Χριστιανοί βρίσκονταν σε αγωνία. Και πάλι ο όσιος Σάββας, σχεδόν ογδοντάχρονος, βρέθηκε στο πλευρό των δοκιμαζόμενων. Τρέχει παντού, διαφωτίζει και στηρίζει, τρέφει και βοηθάει. Άγγελος παρηγοριάς όπου χρειασθεί.
Ο όσιος Σάββας, αξιωματούχος του στρατού τού Χριστού, μέσα σε μια νέα θύελλα μάχης αποδείχθηκε και κατεξοχήν ηρωικός. Τότε ο αρχιεπίσκοπος της Αντιοχείας Σεβήρος, Μονοφυσίτης, απαιτούσε με κάθε τρόπο να αναγνωρισθεί από τον αρχιεπίσκοπο Ιεροσολύμων Ηλία. Και επειδή εκείνος, ορθόδοξος στο φρόνημα, αντιτάχθηκε, ο Σεβήρος έστειλε στα Ιεροσόλυμα μια «θορυβώδη πρεσβεία» από αιρετικούς κληρικούς, για να πετύχει την αθέμιτη αναγνώριση. Στην νέα αυτή κρίσιμη στιγμή ο Σάββας αφήνει την ερημία της Μονής και, αποφασιστικός, ηρωικός για την Ορθοδοξία, που πάλι κινδυνεύει, έρχεται με κληρικούς και μοναχούς στα Ιεροσόλυμα. Όταν ο λαός αντίκρυσε τον ζηλωτή Όσιο και άκουσε από το στόμα του την αλήθεια των πραγμάτων, ενισχυμένος αντέδρασε με δύναμη κατά των αιρετικών, οι οποίοι νικημένοι αναγκάσθηκαν να φύγουν.
Κάποτε ο αυτοκράτωρ Αναστάσιος πέθανε. Ο διάδοχός του Ιουστίνος (518 – 527), υποστηρικτής των Ορθοδόξων, ανακάλεσε από την εξορία τούς Ορθοδόξους Αρχιερείς. Τότε γεμάτος χαρά ο όσιος Σάββας έσπευσε στα Ιεροσόλυμα να παραστεί στην επίσημη ανάγνωση τού βασιλικού διατάγματος υπέρ των Ορθοδόξων, που έγινε στις 6 Αυγούστου τού 518. Στη συνέχεια ο πτερωτός και ζηλωτής ηγούμενος δεν δυσκολεύθηκε να περιοδεύσει και την γύρω περιοχή, για να ενισχύσει τους Ορθοδόξους.
Άλλη αργότερα ανωμαλία ανάγκασε και πάλι τον Όσιο να επιχειρήσει ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη για χάρη των Χριστιανών της Παλαιστίνης. Αυτή τη φορά όμως κάτω από πολύ διαφορετικές συνθήκες. Ο νέος αυτοκράτωρ Ιουστινιανός ο Μέγας (527 – 565), που εκτιμούσε βαθύτατα τον Όσιο ως μεγαλουργό ιερό άνδρα, έστειλε για να τον προϋπαντήσει ειδικό βασιλικό σκάφος, και στην προκυμαία τον υποδέχθηκε ο ίδιος ο Πατριάρχης με πλήθος άλλων κληρικών. Η αποστολή αυτή του Αγίου ηγουμένου πέτυχε με τρόπο θαυμαστό. Ο ευσεβής αυτοκράτωρ εκπλήρωσε τα αιτήματά του, αλλά και του χορήγησε έκτακτη αξιόλογη βασιλική βοήθεια. Μ’ αυτήν ο Σάββας ανακαίνισε την Ιερά Μονή, αλλά και έκτισε και αλλά κτίσματα, ξενώνες και Νοσοκομεία και Ναούς στην Παλαιστίνη.
Πόσο όμως άλλο να αντέξει ο Όσιος; Σέ βαθύτατα γηρατειά ασθένησε. Υπέδειξε ως νέο ηγούμενο τον όσιο Μελιτά και πλήρης ημερών, 93 ετών, στις 5 Δεκεμβρίου του 532 παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριό του, τον οποίο υπηρέτησε επι ένα περίπου αιώνα με πλήρη αφοσίωση.
Είναι λοιπόν ο όσιος Σάββας καύχημα των μοναστών και γενικώς της Ορθοδοξίας, σθεναρός αγωνιστής και μαχητής. Υπόδειγμα ορθοδόξου μοναχού, που έζησε και έδρασε αντάξια της κλήσεως και των δύσκολων περιστάσεων. Ηγιασμένος ισάγγελος αγωνιστής, όπως και ο ιερός υμνογράφος τον αποκαλεί.
Από τό βιβλίο «Φωστήρες Υπέρλαμπροι»
Αρχιμ. Θεοδώρου Μπεράτη
