«ΗΡΘΑ ΝΑ ΔΩΣΩ ΚΑΙ ΟΧΙ ΝΑ ΛΑΒΩ ΔΙΑΤΑΓΕΣ»
«Ήρθα να δώσω και όχι να λάβω διαταγές». Η περήφανη αυτή φράση ανήκει στον άγγλο αντιναύαρχο Κόδρινγκτον, αρχηγό του συμμαχικού στόλου (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας), ως απάντηση στη σύσταση του τούρκου ναυάρχου, Ταχήρ Πασά, να μην περάσει στον κόλπο του Ναβαρίνου. Στο Ναβαρίνο*, ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια του κόσμου, ήταν αγκυροβολημένα τα 89 πλοία του τουρκοαιγυπτιακού στόλου, με 25.000 άνδρες πληρώματα και εξοπλισμένα με 2.400 πυροβόλα.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Βρισκόμαστε στα 1827, 190 χρόνια πριν από σήμερα, τη χειρότερη χρονιά από την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως εναντίον των Τούρκων στις 25 Μαρτίου του 1821.
Οι Τούρκοι έχουν ξαναπάρει την Τρίπολη, και τα άλλα κάστρα της Πελοποννήσου. Έχει πέσει το Μεσολόγγι και η Ακρόπολη στην Αθήνα. Μόνο στη Μάνη, στο Ναύπλιο, στη Μονεμβασιά και μερικά νησιά καίει ακόμη η φλόγα της Επαναστάσεως. Μεγάλα ονόματα αγωνιστών έχουν χαθεί, ενώ οι εναπομείναντες συνεχίζουν τις αδελφοκτόνες διαμάχες τους. Ο Ιμπραήμ, γιός του αντιβασιλέα της Αιγύπτου, Μεχμέτ Αλή Πασά, απεσταλμένος του Σουλτάνου να βοηθήσει τους Οθωμανούς, σφάζει ανελέητα, κατακαίει την Πελοπόννησο, ερημώνει τα πάντα, εξαναγκάζοντας τους Έλληνες που λιμοκτονούν σε προσκύνηση.
Τον ίδιο καιρό η συγκίνηση που προκάλεσε η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου, οι τουρκικές θηριωδίες και η μέχρι θανάτου αυτοθυσία των Ελλήνων συγκλόνισαν τις συνειδήσεις των λαών της Δύσεως και φούντωσαν το φιλελληνικό κίνημα. Πρωθυπουργός της Αγγλίας αναλαμβάνει για λίγους μήνες αυτή τη χρονιά ο μεγάλος φιλέλληνας Τζώρτζ Κάννινγκ. Συντρέχουν όμως και άλλοι λόγοι, όπως οι πιέσεις των τραπεζιτών του Λονδίνου, που δάνεισαν τις επαναστατικές κυβερνήσεις και θα έχαναν, αν έσβηνε η Επανάσταση, καθώς και οι βλέψεις προς την Πύλη του πασά της Αιγύπτου.
Όλα τα παραπάνω, μαζί με τους φόβους κάθε μιας από τις Μεγάλες Δυνάμεις για την επέμβαση της άλλης, οδήγησαν τις τρεις κυβερνήσεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας να πάρουν θέση στο ελληνικό ζήτημα.
Στις 6 Ιουλίου 1827 οι τρεις Δυνάμεις υπέγραψαν στο Λονδίνο Συνθήκη για τη δημιουργία ενός ελληνικού αυτόνομου κράτους, που θα παρέμενε «φόρου υποτελές» στο Σουλτάνο, με σύνορα τη γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού κόλπου. Αν η «μεσολάβησή τους» δεν γινόταν αποδεκτή από τον Σουλτάνο και δεν σταματούσαν οι εχθροπραξίες, μυστικό άρθρο της Συνθήκης επέτρεπε τη χρήση «όσων μέτρων οι περιστάσεις υπαγορεύουν», προκειμένου να επιτευχθεί ειρήνη και να ανακοπούν οι σφαγές και οι λεηλασίες του Ιμπραήμ, να ειρηνεύσει η Ευρώπη και να διευκολυνθούν οι εμπορικές συναλλαγές. Η Πύλη φυσικά απέρριψε κατηγορηματικά τη συνθήκη του Λονδίνου, δηλώνοντας ότι η Ελλάδα αποτελεί εις τον αιώνα αναπόσπαστο τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ
Στις 8 Οκτωβρίου του 1827 στο λιμάνι του Ναβαρίνου έχει συγκεντρωθεί ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος. Εκεί μπήκε ο ενωμένος στόλος των τριών Δυνάμεων, ο αγγλικός στόλος υπό τον αντιναύαρχο σερ Έντουαρντ Κόδρινγκτον, ο ρωσικός υπό τον υποναύαρχο κόμη Λογγίνο Χέυδεν και ο γαλλικός υπό τον υποναύαρχο κόμη Ερρίκο Δεριγνύ, με συνολικά 27 πλοία, 17.000 άνδρες και 1.300 πυροβόλα, με στόχο την παρεμπόδιση κάθε εχθροπραξίας. Δύο άναδρες επιθέσεις των τουρκοαιγυπτίων σε βάρκες μεσολαβητών έδωσαν το έναυσμα στη ναυμαχία του Ναβαρίνου, που κράτησε τέσσερις ώρες και είχε ως αποτέλεσμα να βυθιστούν 60 τουρκοαιγυπτιακά πλοία και να χάσουν τη ζωή τους 6.000 ναύτες. Από το συμμαχικό στόλο δεν βυθίστηκε κανένα πλοίο, αλλά έχασαν τη ζωή τους 655 ναύτες. Την άλλη ημέρα ζήτησαν από τον Ιμπραήμ να υψώσει λευκή σημαία σ’ όλα τα παρμένα φρούρια!
Ο αρχηγός του συμμαχικού στόλου Κόδρικτον, αυτός που απάντησε στον τούρκο πασά: «ήρθα να δώσω και όχι να λάβω διαταγές», στην έκθεση του για όσα προηγήθηκαν της ναυμαχίας, καταγράφει τις υποχωρήσεις του απέναντι στο γάλλο υποναύαρχο Ντεριγνύ, που διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τους Αιγυπτίους, όπου υπηρετούσαν και πολλοί Γάλλοι αξιωματικοί, ώστε να φαίνεται πως εκείνος έχει την πρωτοβουλία για χάρη της τελικής συμφωνίας και της ομοψυχίας.
Στη δε αποχαιρετιστήρια επιστολή του στο συμμαχικό στόλο αναγνωρίζει ότι «δεν υπάρχει παράδειγμα στόλου οιουδήποτε κράτους, επιδείξαντος τελειοτέραν ενότητα πνεύματος και δράσεως»**, όπως αυτή των τριών στόλων των συμμάχων Δυνάμεων. Και επαινεί το παράδειγμα των δύο υποναυάρχων, την αμοιβαία βοήθεια των πλοίων στη σύγχυση της ναυμαχίας, την ψυχραιμία, τη γενναιότητα και την ακρίβεια στη χρήση των πυροβόλων, που εξασφάλισαν τη νίκη.
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Η ναυμαχία του Ναβαρίνου αποτέλεσε την αρχή όχι κάποιας αυτονομίας αλλά της πλήρους απελευθερώσεως της Ελλάδας και της δημιουργίας ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, στις 3 Φεβρουαρίου του 1830.
Μια τόσο σπουδαία ναυμαχία με τόση ιστορική σημασία για την Ελλάδα, την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο δεν κλείνεται σ’ αυτές τις λίγες γραμμές. Σημειώνουμε μόνο τις απεικονίσεις, με ζωγραφικούς πίνακες, λιθογραφίες και χαλκογραφίες της ναυμαχίας, που γέμισαν τις Ευρωπαϊκές πόλεις αλλά και τον χαρακτηρισμό του μισέλληνα αυστριακού πολιτικού Μέττερνιχ ως «αρχή της βασιλείας του χάους», δηλαδή της κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
190 χρόνια πριν στην ελληνική Επανάσταση όλα φαίνονταν να σβήνουν, εκτός από ένα, μια υπογραφή, αυτή πού ήξερε ο Κολοκοτρώνης: «Ο Θεός έβαλε την υπογραφή του για την ελευθερία των Ελλήνων και δεν την παίρνει πίσω». Με την υπογραφή του Θεού βρέθηκαν οι κατάλληλοι άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις την κατάλληλη ιστορική στιγμή. Εκείνη η υπογραφή εξασφάλισε τη νίκη.
Γ.
* ἤ Ναυαρίνο
** ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ: «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ», τόμος 6ος, σελ. 199.
