Μεταξύ των μαρτυρολογίων των πρώτων χριστιανικών χρόνων είναι και το «μαρτύριο τού Άγιου Σπεράτου και της συνοδείας αυτού». Αναφέρεται και ως «μαρτυρολόγιο των Σκυλλιτανών», διότι οι άγιοι αυτοί μάρτυρες κατάγονταν από την πόλη Σκύλλα κοντά στην Καρχηδόνα. Το μαρτύριο αυτό πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιουλίου τού 180 μ.Χ., όταν ανθύπατος της περιοχής ήταν ο ειδωλολάτρης, φανατικός διώκτης των Χριστιανών, Σατουρνίνος. Γι’ αυτόν γράφει ο Τερτυλλιανός, ότι ήταν ο πρώτος, ο οποίος έσυρε το ξίφος εναντίον των Χριστιανών της Αφρικής. Σύμφωνα με τη διήγηση του μαρτυρολογίου, οδηγήθηκαν στο δικαστήριο της Καρχηδόνος ως κατηγορούμενοι οι άνδρες Σπεράτος, Νάρτζαλος, Κιττίνοςκαί οι γυναίκες Δονάτα, Σεκούνδα και Εστία. Αμέσως ο Σατουρνίνος απευθύνεται στον πρώτο, τον Σπεράτο, και του λέει: Σάς πληροφορώ, ότι θα ήταν δυνατόν να μη τιμωρηθείτε, ως Χριστιανοί που είστε, από τον αυτοκράτορα μας, εάν αλλάξετε γνώμη και σωφρονισθείτε. Και ο Σπεράτος απαντά: Σάς διαβεβαιώνουμε, ανθύπατε, ότι ποτέ δεν κάναμε σε κανένα τίποτε κακό ούτε και καταρασθήκαμε κανένα. Αντιθέτως, αν και υφιστάμεθα πολλά δεινά, ευχαριστούμε,διότι υπακούμε και υπηρετούμε τον Θεό και Βασιλέα μας. Και ο ανθύπατος: Και μεις οι εθνικοί έχουμε θρησκεία και ορκιζόμαστε στην τύχη και την ευτυχία του κυρίου και βασιλέως μας αυτοκράτορος και ευχόμαστε για τη σωτηρία του. Το ίδιο πρέπει να κάνετε και σείς. Βρήκε την ευκαιρία και πήρε το λόγο πάλι ο Άγιος Σπεράτος και είπε: Εάν με προσέξεις με καλή διάθεση,ευγενέστατε ανθύπατε, είμαι πρόθυμος να σου αναπτύξω το μυστήριο τής αγάπης του Θεού.Αντιλήφθηκε ο Σατουρνίνος την πρόθεση του Σπεράτου, πρόθεση να τον κατηχήσει στη χριστιανική αλήθεια, και αντέδρασε με πείσμα: Άρχισες, βλέπω, του λέει, να κατηγορείς τα Ιερά μας, και για αυτό, όχι, δεν θα σε προσέξω. Σάς προσκαλώ όμως όλους και σάς διατάζω να ορκιστείτε στην τύχη του κυρίου και βασιλέως μας. Απομακρυνθείτε αμέσως από την παράλογη πίστη σας. Μη θελήσετε να είστε και να φαίνεστε ακόλουθοι και συμμέτοχοι αυτής τής παραφροσύνης.Τότε πήρε τον λόγο και ο άγιος Κιττίνος: Εμείς, λέει, δεν έχουμε κανένα άλλον να φοβηθούμε, εκτός από τον Κύριο και Θεό μας, που κατοικεί στον ουρανό. Και η Αγία Δονάτα τον αποστόμωσε με την έξυπνη απάντησή της: Στον Καίσαρα ως βασιλέα αποδίδουμε την τιμή, εμείς οι Χριστιανοί· στον Θεό όμως τον βαθύ σεβασμό και τη λατρεία μας. Μέσα στην ιερή αυτή ατμόσφαιρα της ομολογίας για τον Χριστό και την πίστη του, οι άγιοι Μάρτυρες ο ένας συμπλήρωνε τον άλλο. Επεμβαίνει λοιπόν η αγία Εστία και με θάρρος ομολογεί: Και εγώ είμαι Χριστιανή. Και η Αγία Σεκούνδα : Χριστιανή είμαι και Χριστιανή θα παραμείνω. Το ίδιο με ένα στόμα και μια καρδιά ομολόγησαν όλοι : Χριστιανός (ή) υπάρχω!Νικημένος ο Σατουρνίνος από τη σταθερότητα όλων, χρησιμοποιεί τώρα άλλον τρόπο: Μήπως έχετε ανάγκη κάποιας προθεσμίας, για να σκεφθείτε καλύτερα; Κι όταν, παρά την άρνησή τους, τους έδωσε ως δείγμα της μεγαλοκαρδίας του προθεσμία τριάντα ημερών για να σκεφθούν, άκουσε από τα στόματα όλων: Χριστιανός (ή) αμετάθετος (αμετακίνητος) τυγχάνω! Τότε ο Σατουρνίνος εκφώνησε την απόφαση του δικαστηρίου: Τον Σπεράτο, τον Νάρτζαλο και τον Κιττίνο, και την Δονάτα, την Εστία και την Σεκούνδα κι εκείνους που απουσίασαν, οι οποίοι ομολόγησαν ότι ακολουθούν την χριστιανική θρησκεία, επειδή, αν και τούς δόθηκε προθεσμία να σκεφθούν και να επανέλθουν στην παράδοση των Ρωμαίων, δεν την δέχθηκαν, αλλά έμειναν αμετάπειστοι, αποφασίζουμε να θανατωθούν δια ξίφους.(Σέ άλλη παράγραφο τού Μαρτυρολογίου αναφέρονται και τα ονόματα άλλων έξι Μαρτύρων: Βετουρίου, Φήλικος,Ακουϊλίνου, Καιλεστίνου, Ιανουαρίου καί Γενερώσης). Με αγαλλίαση ψυχής και δοξολογίας δέχθηκαν οι Άγιοι Μάρτυρες την απόφαση τού δικαστηρίου, και καθένας με τον τρόπο του ύμνησαν τον Θεό. Και όλοι μαζί ανέπεμψαν την ευχαριστία: Σήμερον αληθώς μάρτυρες εν ουρανοίς τυγχάνομεν ευάρεστοι τω Θεώ… Σοί ευχαριστούμεν, τρισάγιε Κύριε, και σε μεγαλύνομεν, ότι τον αγώνα τής ομολογίας ίλεως ετελείωσας και διαμένει σου η Βασιλεία εις τούς αιώναςτών αιώνων. Και καταλήγει το ιερό μαρτυρολόγιο: Και
αναπεμψάντων αυτών το Αμήν ετελειώθησαν τώ ξίφει,μηνί Ιουλίω ιζ΄.«Λαμπρυνθέντες τή αίγλη των βασάνων απηστράψατεπλέον τού ηλίου».Αρχαίο μαρτύριο, το οποίο φθάνει μέχρι τις μέρες μας, για να συγκινεί τούς σημερινούς Χριστιανούς καί νά μάςεμπνέει νά κρατούμε σταθερά την Ορθόδοξη πίστη, έστω και με τη θυσία της ζωής μας.
Από το βιβλίο «Άνθοι τού Παραδείσου» του Αρχιμ. Θεοδώρου Μπεράτη
