Εικόνες της Μεγάλης μας Μάνας και η ιστορία τους
  • Λίγα από όσα ακούσαμε και μάθαμε για τη Μεγάλη μας Μάνα στην φετινή Κατασκήνωση Χαρούμενων Αγωνιστριών Λυκείου Αθηνών.
  • Ηχητικό απόσπασμα του Μικρού Παρακλητικού Κανόνα στην Υπεραγία Θεοτόκο από την Κατασκήνωση Χαρούμενων Αγωνιστριών Αθηνών Λυκείου.

Παναγία η Πάντων Χαρά

(Ι. Μ. Στροφάδων και Αγ. Διονυσίου, Ζάκυνθος)

           Η Παναγία ακουμπάει τρυφερά το πρόσωπό της στο πρόσωπο του Χριστού. Ο Χριστός ακουμπάει το αριστερό χέρι του στην παλάμη της μητέρας του, ενώ με το δεξί ευλογεί. Τα πόδια Του είναι σταυρωμένα και από το ανεστραμμένο αριστερό του πέλμα κρέμεται το λυμένο σανδάλι του. Και τα δύο πρόσωπα κοιτάζουν τον προσκυνητή  τρυφερά, αλλά και μελαγχολικά, θα λέγαμε.

Η αυτοκράτειρα Ειρήνη Λασκαρίνα που έζησε τον 13ο αι. μ.Χ. επισκέφθηκε τη νήσο των Στροφάδων και προσευχήθηκε στη Θεοτόκο παρακαλώντας την να θεραπεύσει την αδελφή της. Η Θεοτόκος έκανε το θαύμα της και η αυτοκράτειρα από ευγνωμοσύνη έκτισε το Μοναστήρι με μορφή φρουρίου, για να προφυλάσσεται από τις επιδρομές των πειρατών. Οι μοναχοί ευχαρίστησαν την Παναγία για τη μεγάλη χαρά που πήραν και το μοναδικό δώρο της, και της έδωσαν το όνομα «Η Πάντων Χαρά».

Παναγία η Φοβερά Προστασία

(Ι. Μ. Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους)

        Στην Ι. Μ. Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους υπάρχει μία θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που έχει ένα παράξενο όνομα: «Φοβερά Προστασία».  Παλαιότερα, γύρω στα 1.330μ.Χ., την έφεραν από την Κωνσταντινούπολη όπου βρισκόταν, σ᾿ ένα μετόχι της Μονής, έξω από τις Σέρρες. Το 1.848μ.Χ. μεγάλη πυρκαϊά κατέστρεψε παντελώς ολόκληρο το μετόχι. Με θαυμαστό τρόπο διασώθηκε από τις φλόγες μόνο η εικόνα αυτή και τότε την μετέφεραν στό Άγιο Όρος για μεγαλύτερη ασφάλεια, αλλά και για να της απονέμονται οι τιμές που της αξίζουν.

Στην θαυματουργή εικόνα της «Φοβεράς Προστασίας» τό βλέμμα της Παναγίας είναι θλιμμένο, καθώς αντικρύζει τα σύμβολα, τα όργανα του Πάθους, δηλαδή τον σταυρό, την λόγχη και τον σπόγγο,  τα οποία κρατάει άγγελος πετώντας από τον ουρανό. Η Παναγία με ευγένεια και στοργή σφίγγει τον Χριστό στην αγκαλιά της, για να Τον προστατεύσει, επειδή η σκέψη της πηγαίνει στην προφητεία του πρεσβύτη Συμεών κατά τήν Ὑπαπαντή: «καί σοῦ δέ αὐτῆς τήν ψυχήν διελεύσεται ρομφαία».

Αλλά και στο βλέμμα του Κυρίου διακρίνεται κάποιος φόβος, θα λέγαμε, που δεν είναι φόβος του Χριστού, αλλά φόβος των ανθρώπων, φόβος όλου του κόσμου για όσα πρόκειται να συμβούν. Με την αίσθηση αυτού του φόβου ο Χριστός οπισθοχωρεί, μαζεύεται και αναζητά προστασία στην αγκαλιά της Παναγίας, της Μητέρας του πόνου.

Η σύναξη της εικόνας της Παναγίας «Η Φοβερά Προστασία» εορτάζεται πανηγυρικά τη δεύτερη μέρα του Πάσχα.

Παναγία Άξιον Εστί (Πρωτάτο Καρυές)

                Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Άξιον Εστί, που φυλάσσεται σήμερα στο ιερό σύνθρονο του Πρωτάτου των Καρύων, βρισκόταν κατά τα τέλη του 10ου αι. σε ένα Κελλί κοντά στις Καρυές που σήμερα φέρει την ίδια επωνυμία “Άξιον εστίν” λόγῳ του εξής θαύματος :

Ενώ ο Ηγούμενος του Κελιού απουσίαζε σε αγρυπνία του Πρωτάτου, συνέβη να φιλοξενήσει ο υποτακτικός του, που έμεινε μόνος στο Κελλί, κάποιον άγνωστο μοναχό. Καθώς έψαλαν  τον όρθρου της Κυριακής και έφθασαν στην θ’ ωδή του κανόνα, ο μεν μοναχός του Κελλίου έψαλλε “Την Τιμιωτέραν”, ενώ ο ξένος μοναχός άρχισε τον ύμνο προσθέτοντας το μέχρι τότε άγνωστο προοίμιο “Άξιον εστίν ως αληθώς…”. Άρεσε τόσο στον ντόπιο μοναχό, ώστε το ζήτησε γραπτώς, για να μπορεί να το ψάλλει και αυτός. Επειδή όμως δε βρέθηκε μελάνι και χαρτί, ο μυστηριώδης άγνωστος μοναχός χάραξε τον ύμνο με το δάκτυλό του σε μια πέτρινη πλάκα, προσθέτοντας ότι έτσι πρέπει να ψάλλεται στο εξής από όλους τους Ορθοδόξους, κι έγινε άφαντος.

Οι Αγιορείτες συγκινημένοι από το θαύμα, έστειλαν την πλάκα στον βασιλιά και στον Πατριάρχη. Μετέφεραν την εικόνα, μπροστά στην οποία ψάλθηκε για πρώτη φορά ο αγγελικός ύμνος, στο Πρωτάτο. Εκεί γίνεται και η ετήσια πανήγυρη σε ανάμνηση του θαύματος προς τιμή της Θεοτόκου. Σύμφωνα με το αρχαίο συναξάριο, η γιορτή αυτή αρχικά τελούνταν στο Κελλί, όπου έγινε το θαύμα, και μάλιστα προς τιμή του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, που χωρίς άλλο ήταν ο θαυμαστός εκείνος ξένος μοναχός.

Παναγία η Διασώζουσα (Πάτμος)

              Η παράδοση της Πάτμου αναφέρει ότι η Εικόνα ανήκει στις εβδομήκοντα Εικόνες του Ευαγγελιστή Λουκά. Φυλάσσεται στον ναό της Αγίας Διασώζουσας  που  χτίστηκε περίπου το 1590 , στο νότιο μέρος της Ι. Μ. του Θεολόγου, από την οποία απέχει   λίγα βήματα.

Η Εικόνα είναι μικρή σε μέγεθος και έχει υποστεί, άγνωστο πότε, εγκαύματα και επιζωγραφήσεις ενώ είναι καλυμμένη με αργυροεπίχρυσες πλάκες. Ολόκληρη καλύπτεται από αφιερώματα κάθε είδους και αξίας. Το καθένα τους θυμίζει ένα θαύμα από τα πολλά που γίνονται καθημερινά εδώ και αιώνες.

Το 1732, όταν οι πειρατές της Αλγερίας λυμαίνονταν τη Μεσόγειο, ένας Πάτμιος, ὁ Ευστράτιος Γλυκονικήτας, ληστεύθηκε και αιχμαλωτίστηκε σε μια παραλία, το Κουβάρι,  όπου είχε πάει για ψάρεμα. Τον μετέφεραν στην Νότια Αφρική και τον έκλεισαν στις φυλακές της Τρίπολης. Ο δέσμιος παρακαλούσε την επέμβαση του Θεού με την μεσιτεία της Παναγίας της Διασώζουσας, ο Ναός της οποίας βρισκόταν κοντά στο σπίτι του. Μετά  από αρκετό διάστημα, εμφανίστηκε μπροστά του μια μεγαλόπρεπη σεμνή Γυναίκα, η οποία του είπε να Την ακολουθήσει. Ρώτησε το όνομα της και πήρε την απάντηση ότι είναι γνωστή του και λέγεται Διασώζουσα. Πριν να τελειώσει την απάντηση η Κυρία Θεοτόκος, ο πρώην δέσμιος  βρέθηκε ελεύθερος στο λιμάνι της Πάτμου, όπου πριν από τρία χρόνια ψάρευε. Έτρεξε με χαρά στο σπίτι του, χτύπησε την πόρτα μα η  δύστυχη σύζυγός του, δεν πίστευε στο γεγονός, όπως ήταν φυσικό, και δεν ήθελε να τον βάλει μέσα. Ο Γλυκονικήτας της μιλά για σημάδια και περιστατικά του σπιτιού  τους και έτσι πείθει την τιμιότατη σύζυγό του να του επιτρέψει να μπει. Τότε ο σωσμένος απονέμει φόρο ευχαριστίας στην Θεοτόκο. Παίρνει τα ασημένια σκεύη της συζύγου του και επενδύει την Εικόνα της  Διασώζουσας.

Παναγία η Παραμυθία (Ι.Μ.Βατοπαιδίου – Άγιον Όρος)

                Στα βυζαντινά ακόμη χρόνια, στη Ι. Μ. Βατοπαιδίου μια τοιχογραφία του 14ου αιώνα ζωντάνεψε.
Η Παναγία μίλησε στον ηγούμενο του μοναστηριού την ώρα που τελείωνε την προσευχή του λέγοοντας:. “Μην ανοίξετε σήμερα τις πύλες της Μονής, αλλά ανεβείτε στα τείχη και διώξτε τους πειρατές”. Η φωνή επανέλαβε για δεύτερη φορά τα ίδια λόγια. Στρέφοντας το βλέμμα του ο ηγούμενος προς την εικόνα, είδε το Θείο Βρέφος να απλώνει το χέρι του για να σκεπάσει το στόμα της Μητέρας του λέγοντας: “Άφησέ τους να τιμωρηθούν από τους πειρατές όπως τους αξίζει”.
Παρά ταύτα, η Παναγία, πιάνοντας το χέρι του Χριστού και στρέφοντας λίγο το κεφάλι προς την αντίθετη πλευρά 9όπως χαρακτηριστικά φαίνεται), επανέλαβε τα ίδια λόγια. Οι μοναχοί αμέσως έτρεξαν στα τείχη και πράγματι διαπίστωσαν ότι οι πειρατές είχαν περικυκλώσει τη Μονή και περίμεναν το άνοιγμα της πύλης για να την λεηλατήσουν. Εξαιτίας όμως της θαυματουργικής επέμβασης της Θεοτόκου σώθηκαν. Η εικόνα διατήρησε έκτοτε τις τελευταίες κινήσεις των θείων προσώπων.

Παναγία η Τριχερούσα (Ι. Μ. Χιλανδαρίου – Άγιον Όρος)

                  Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός (675-749μ.Χ.) ήταν γενικός επίτροπος των υποθέσεων του χριστιανικού πληθυσμού της Συρίας επί χαλίφη Ουαλίδ και υπερασπιστής των αγίων εικόνων κατά την α΄ περίοδο της εικονομαχίας. Εκείνη την εποχή ανέβηκε στο θρόνο του Βυζαντίου ο Λέων ο Γ΄ Ίσαυρος, φοβερός εικονομάχος. Τότε ο Άγιος Ιωάννης έστειλε από τη Δαμασκό πολλές επιστολές υπέρ των εικόνων, βασιζόμενος στην Αγία Γραφή και τις διδαχές των Αγίων Πατέρων.

                Εξοργισμένος ο αυτοκράτορας Λέων Γ’ και για να απαλλαγεί από τον Ιωάννη ενήργησε ώστε να φτάσει στα χέρια του Ουαλίδ μια επιστολή  που δήθεν είχε συντάξει ο Ιωάννης, στην οποία καλούσε τον αυτοκράτορα να εκστρατεύσει και να καταλάβει τη Δαμασκό. Έξαλλος ο χαλίφης διέταξε να κόψουν το δεξί χέρι του συμβούλου του. Το ίδιο βράδυ ο Ιωάννης τοποθέτησε το κομμένο χέρι κοντά στην εικόνα της Θεοτόκου και με δάκρυα προσευχήθηκε να του το ξαναδώσει. Αποκοιμήθηκε και είδε την εικόνα να ζωντανεύει και την Παναγία να τον παρηγορεί. Όταν ξύπνησε, διαπίστωσε με αγαλλίαση ότι το χέρι του είχε συγκολληθεί ως εκ θαύματος. Έκτοτε το αφιέρωσε στη συγγραφή ύμνων και στην υπεράσπιση της Ορθοδοξίας.

                Αφιέρωσε στην Παναγία ασημένιο ανάθημα σε σχήμα χεριού, που η θέση του στην εικόνα το κάνει να φαίνεται σαν ένα τρίτο χέρι της. Από τότε η Εικόνα αυτή έλαβε την επωνυμία «Τριχερούσα». Ο χαλίφης, που πίστεψε στη θαυματουργική ίαση του Ιωάννη, θέλησε να τον αποκαταστήσει στο αξίωμά του, όμως ο Άγιος έφυγε για τα Ιεροσόλυμα όπου μόνασε στη Λαύρα του Αγίου Σάββα. Η εικόνα που μέχρι το 12 αι.  φυλαγόνταν στη Λαύρα του αγίου Σάββα, δωρήθηκε στον άγιο Σάββα Αρχιεπίσκοπο Σερβίας και κτίτορα της Ι. Μ. Χιλανδαρίου κατά την επίσκεψή του στους Αγίους Τόπους. Έμεινε στη Σερβία έως τον 15ο αι. Όταν οι Σέρβοι πληροφορήθηκαν ότι κινδυνεύουν να υποδουλωθούν στους Τούρκους, τοποθέτησαν την Αγία Εικόνα της Τριχερούσας στη ράχη ενός γαϊδουριού και το άφησαν ελεύθερο να το οδηγήσει όπου η Παναγία θελήσει. Πράγματι, κατά θαυματουργικό τρόπο, ήρθε στο Άγιον Όρος, έξω από τη Μονή Χιλανδαρίου. Οι μοναχοί την υποδέχτηκαν με τιμές και λιτανείες. Μέχρι σήμερα η Αγία αυτή Εικόνα θεωρείται ως η Ηγουμένη – Πολιούχος της Ι. Μ. Χιλανδαρίου. Αναγνωρίζεται και Προστάτις του Σέρβικου Ορθόδοξου λαού. Αυτή καθευατή η Αγία Εικόνα είναι η πλέον άριστα διατηρημένη παλαιά Βυζαντινή Εικόνα της Θεοτόκου. Εορτάζεται στο Άγιο Όρος στις 12 Ιουλίου.

 Παναγία η Γοργοϋπήκοος (Ι. Μ. Δοχειαρίου – Άγιον Όρος)

              Η εικόνα της Παναγίας Γοργοϋπηκόου βρίσκεται στην Ι. Μ. Δοχειαρίου του Αγίου Όρους από το 1646. Στο ιστορικό της Μονής λέγεται ότι “λάμπει ως πολύφωτος σελήνη, σαν άριστος κυβερνήτης και σοφός οικονόμος το διακυβερνά”, φυλάσσοντας από κάθε προσβολή και επήρρεια τους ασκούμενους σε αυτό οσίους πατέρες, αλλά και όσους προστρέχουν σ’εκείνη. Διαφυλάττει και ελεεί γοργώς όσους την ευλαβούνται και την επικαλούνται με πίστη.
Ο Όσιος Νικόδημος αναφέρει ότι στη Μονή Δοχειαρίου, στο δεξιό μέρος της Τράπεζας βρισκόταν μια παλιά εικόνα της Παναγίας, η οποία (όπως υποστηρίζουν οι Πατέρες της Μονής) είχε αγιογραφηθεί τον 11ο αι. μ.Χ., την εποχή του κτήτορος Νεοφύτου. Το 1646 ήταν ένα δύσβατο έτος για το Μοναστήρι, αφού δεν υπήρχαν τα απαραίτητα χρήματα, ώστε να πληρωθούν οι καθορισμένοι φόροι στους Τούρκους κατακτητές.
Ένα βράδυ ο Τραπεζάριος της Μονής, καθώς περνούσε μπροστά από την εικόνα της Κυρίας Θεοτόκου κρατώντας αναμμένα δαδιά στα χέρια, όπως συνήθιζε, άκουσε μια φωνή που του έλεγε: «Μην περνάς από εκεί και μαυρίζεις τον τόπο με καπνό». Ο μοναχός θεωρώντας ότι του μίλησε κάποιος άνθρωπος δεν έδωσε σημασία στη φωνή. Μετά από μερικές μέρες κι ενώ ο Τραπεζάριος συνέχιζε να περνάει μπροστά απ’ την εικόνα της Μητέρας με αναμμένα δαδιά, άκουσε ξανά τη φωνή να του λέει: «Ω μοναχέ αμόναχε, έως πότε θα συνεχίζεις να καπνίζεις τη μορφή μου και να με μαυρίζεις;». Ταυτόχρονα, ο μοναχός έχασε το φως του κι έμεινε τυφλός. Αντιλαμβανόμενος το σφάλμα του –ότι δηλαδή αδιαφόρησε την πρώτη φορά, που άκουσε τη φωνή- έφτιαξε ένα στασίδι μπροστά στην εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου και την παρακαλούσε διαρκώς να τον συγχωρέσει γι’αυτό το λάθος του και να του χαρίσει την όρασή του, προκεμένου αντικρίζοντάς Την να Την υμνεί, να Την ευχαριστεί και να Την δοξάζει διαρκώς.   Η Παναγία Μητέρα άκουσε την προσευχή του και του είπε: «Ιδού, από σήμερα σου χαρίζω το φως και πρόσεξε στο εξής να μην περάσεις με αναμμένα δαδιά, γιατί εγώ είμαι η Κυρία της Μονής αυτής και γοργά υπακούω σ’εκείνους που με επικαλούνται και τους χαρίζω τα προς σωτηρία αιτήματά τους, διότι καλούμαι Γοργοϋπήκοος».
Από τότε, αυτή η εικόνα της Παναγίας ονομάζεται Γοργϋπήκοος, γιατί πράγματι με τα θαύματά Της αποδεικνύει ότι υπακούει γρήγορα σ’εκείνους, που προστρέχουν στη σκέπη της με πίστη.