Ο άγιος Ιωάννης γεννήθηκε στην Αμαθούντα. Η Αμαθούς, ήταν η σημερινή Παλαιά Λεμεσός. Η τωρινή πόλη της Λεμεσού λεγόταν τότε Νεάπολις.

Οι γονείς του Επιφάνιος και Ευκοσμία είχαν μεγάλη κοινωνική θέση κι ήταν άνθρωποι ενάρετοι. Ο πατέρας του ήταν ο φημισμένος κυβερνήτης της νήσου κι είχε μεγάλα διοικητικά χαρίσματα. Γι’ αυτό κι ο λαός του πολύ τον εκτιμούσε και τον αγαπούσε και τον σεβόταν. Η μητέρα του πάλι διακρινόταν όχι μόνο για τα σωματικά της χαρίσματα, αλλά και για τα ψυχικά. Κοντά σ’ αυτούς και σ’ ένα περιβάλλον πλούσια χριστιανικό είδε το φως της ζωής και μεγάλωσε το ευτυχισμένο παιδί.

Αμφότεροι οι γονείς ποτισμένοι με τα νάματα της πίστης του Χριστού, φρόντισαν με ιδιαίτερη επιμέλεια απ’ την πρώτη στιγμή να αναθρέψουν τον Ιωάννη τους «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου». Και το πέτυχαν. Οι τόσες φροντίδες τους γι’ αυτόν είχαν και τους ανάλογους καρπούς. Άλλωστε το «ο εάν σπείρει άνθρωπος, τούτο και θερίσει» είναι του Κυρίου μας διαβεβαίωση. Και οι καλοί γονείς έσπειραν στην ψυχή του παιδιού τους με προσοχή και προσευχή τα σπέρματα της ευσέβειας. Δικαιολογημένα στον κατάλληλο καιρό καμαρώνουν τους όμορφους καρπούς των κόπων τους. Ευσεβείς κι ενάρετοι οι γονείς. Θαυμαστός και τιμημένος ο καρπός, το παιδί τους.

Ο Ιωάννης κοντά στους γονείς του απέκτησε μια μόρφωση αληθινά αξιόλογη. Από τα μαθήματα του πιο πολύ αγαπούσε και μελετούσε τα Ιερά γράμματα. Μέσα στις σελίδες των ιερών βιβλίων εντρυφούσε για ώρες κάθε μέρα. Μέσα σ’ αυτές βρήκε τον «πολύτιμον μαργαρίτην». Και για τον μαργαρίτη αυτόν δεν δίστασε να θυσιάσει τα πάντα, για να τον κάμει κτήμα του αναφαίρετο.

Όταν ο Ιωάννης πέρασε το κατώφλι της εφηβικής ηλικίας και μπήκε στη νεανική, οι γονείς του, μετά από αρκετές πιέσεις, τον έπεισαν, παρά τον βαθύ του πόθο να αφιερωθεί σε έργα υψηλότερα, έργα υπηρεσίας της Εκκλησίας, να δεχθεί και να αναλάβει τον ζυγό της οικογενειακής ζωής.

Η υποχώρηση του αυτή δεν υπήρξε πράξη αδυναμίας. Τουναντίον υπήρξε μια πράξη δυνάμεως. Ήταν μια θυσία του εαυτού του για τη χαρά εκείνων που τον έφεραν στον κόσμο. Για την αγάπη των γονιών του.

Η οικογενειακή ζωή του αγίου μας υπήρξε πρότυπος. Η ειρήνη του Θεού είχε θρονιαστεί στο σπίτι τους. Δύο αγγελούδια με τη σειρά, δώρα του Θεού κι αυτά ήρθαν να αυξήσουν τη χαρά στην ευλογημένη οικογένεια.

Η ανέφελη όμως ζωή δεν έχει κάτι το μόνιμο στον κόσμο αυτό. Ο γαλανός ουρανός της οικογενειακής ευτυχίας συννέφιασε κάποια μέρα. Πρώτα η σύζυγος κι ύστερα τα δύο παιδιά αρπάχτηκαν από το δρεπάνι του θανάτου κι έφυγαν σε μικρό χρονικό διάστημα. Στο σπίτι που βασίλευε το γέλιο κι η χαρά, έχει στήσει τώρα το σκιάχτρο του ο πόνος κι ο σπαραγμός. Στο κτύπημα αυτό το βαρύ κι ασήκωτο για πολλούς, ο Ιωάννης έδειξε όλο το ψυχικό του μεγαλείο. Τα λόγια του πολύαθλου Ιώβ: “ο Κύριος τα έδωσε, ο Κύριος τα πήρε… ας είναι ευλογημένο το όνομα του Κυρίου” («ο Κύριος έδωκεν, ο Κύριος αφείλετο… είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον») στριφογυρίζουν συνέχεια στον νου του. Και παρηγορείται. Και δοξολογεί τον Θεό. Και παίρνει την απόφαση σταθερά κι ηρωικά να αφιερωθεί πια αποκλειστικά στη διακονία του θελήματος του Θεού και των αδελφών του Χριστού. Κι η απόφαση έγινε έργο. Η αγάπη και το ενδιαφέρον του στη σύντροφο του και τα σαρκικά του παιδιά διοχετεύονται τώρα πλούσια στη μεγάλη «οικογένεια του Θεού», την Εκκλησία. Οι πονεμένοι και οι βασανισμένοι, οι χήρες και τα ορφανά, οι φτωχοί και απόκληροι της ζωής γίνονται πια οι προστατευόμενοι του μεγάλου φιλάνθρωπου. Η φήμη του διαδίδεται παντού. Το παράδειγμα του φωτίζει τις καρδιές. Κι η αγάπη του, η ανιδιοτελής και πλούσια αγάπη του, διδάσκει και συγκινεί μικρούς και μεγάλους. Οι χριστιανοί καμαρώνουν. Κι οι ειδωλολάτρες θαυμάζουν και ζητούν να τον γνωρίσουν και να τον ακούσουν.

Ο λύχνος όμως πρέπει να τεθεί και στον ανάλογο λυχνοστάτη. Είναι ανάγκη ν’ απλώσει και να σκορπίσει το φως του πλατύτερα. Κι η ευκαιρία δόθηκε.

Τον καιρό εκείνο ο πατριαρχικός θρόνος της Αλεξανδρείας είχε χηρέψει. Πρόκριτοι και λαός με μια φωνή καλούν στην ιστορική θέση τον Ιωάννη. Ο πατρίκιος Νικήτας, έπαρχος της Αιγύπτου και εξάδελφος του αυτοκράτορας Ηρακλείου, μεταφέρει σ’ αυτόν τη λαϊκή παράκληση. Ο αυτοκράτορας συγκατατίθεται, αλλά και κατατοπίζεται, πως για να πεισθεί ο Ιωάννης να αποδεχθεί την προσφερόμενη θέση, πρέπει να αντιληφθεί, πως ο βασιλιάς στην περίπτωση αυτή ερμηνεύει του Θεού το θέλημα. Οι μικροί μόνο, βλέπετε, επιδιώκουν και κυνηγούν τα αξιώματα. Οι μεγάλοι, και όταν τους προσφέρονται, τα αφήνουν και φεύγουν. Αυτό ίσχυσε και στην περίπτωση του Ιωάννου. Ο αυτοκράτορας όμως είναι κατατοπισμένος κι αποφασισμένος να ανεβάσει στο θρόνο τον Ιωάννη και χωρίς αυτός να το θέλει. Και το έκαμε.

Κάλεσε τον Ιωάννη και του ανήγγειλε την επιθυμία του. Κι ακόμη τον πιέζει ν’ αποδεχθεί το υψηλό αξίωμα κι υπούργημα. Ο Ιωάννης αντιστέκεται. Το ιερό έργο με τις τόσες ευθύνες τον συνέχει. Προβάλλει διάφορες αντιρρήσεις για να ξεφύγει. Τελικά όμως υποχωρεί. Κι υποχωρεί γιατί αισθάνεται, πως η απαίτηση του βασιλιά κι η θέληση του λαού δεν είναι κάτι το ανθρώπινο. Τα βλέπει σαν ένα μήνυμα του ουρανού προς αυτόν. Κλίνει τον αυχένα με ταπείνωση και παραδίδεται άνευ όρων στην τιμητική κλήση που του γίνεται. Στην κλήση του Θεού.

Ο πατριάρχης Ιωάννης ξεχύνει άφθονα τα ελέη της φιλανθρωπίας του και πέραν από τη χώρα της Αιγύπτου. Γίνεται ποταμός που μεταδίδει την αγάπη σε κάθε ύπαρξη, όπου κι αν βρίσκεται.

Το φιλανθρωπικό έργο του αγίου ιεράρχου μπορεί να γεμίσει πολλές-πολλές σελίδες. Δεν υπάρχει πτυχή ανέχειας και δυστυχίας που να μην αντιμετωπίστηκε με ανιδιοτελή και φλογερή αγάπη. Μόλις ανέβηκε στον θρόνο, η πρώτη του πράξη ήταν να συγκαλέσει σε σύσκεψη τους οικονόμους της Εκκλησίας και τους άλλους κληρικούς κι αφού τους μίλησε με τον ίδιο τρόπο, που ένας στοργικός πατέρας μιλά στα παιδιά του, τους ζήτησε. Τι νομίζετε; Να γυρίσουν όλη την πόλη και να καταγράψουν με το όνομά τους «όλους τους κυρίους και δεσπότας του». Κύριοι και δεσπότες του Πατριάρχου ποιοί νομίζετε πως ήταν; Την εξήγηση δίνει ο ίδιος.

— Εκείνους που σεις έχετε τη συνήθεια να τους ονομάζετε φτωχούς και ζητιάνους, αυτοί για μένα είναι «οι κύριοι και δεσπόται» μου. Γιατί αυτοί είναι που θα μας βοηθήσουν-να κληρονομήσουμε τη βασιλεία των ουρανών.

Έτσι ο πονόψυχος ιεράρχης ξεκινά για το μεγάλο έργο του. Με τη βοήθεια των αφοσιωμένων συνεργατών του κληρικών και λαϊκών μελετώνται προσεκτικά τα διάφορα προβλήματα. Ύστερα προγραμματίζεται η εργασία. Ανοίγουν οι καρδιές. Ανοίγουν τα χέρια. Ανοίγουν τα ταμεία. Τα σχέδια υλοποιούνται. Και σε λίγο καιρό η Αλεξάνδρεια γίνεται αγνώριστη. Νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ξενώνες για τους περαστικούς, μαιευτήρια για τις άπορες μητέρες, ορφανοτροφεία για τα ορφανά κι απροστάτευτα παιδιά, συσσίτια για τους φτωχούς κι ένα σωρό αλλά έργα αγάπης προβάλλονται παντού… Η φιλανθρωπία οργανώνεται υποδειγματικά. Οι βοηθοί του Πατριάρχου δεν είναι υπάλληλοι που πάνε να μοιράσουν «βοηθήματα» για να ξεφορτωθούν κάποιους οχληρούς επισκέπτες. Με τη φωτισμένη και εμπνευσμένη καθοδήγηση του είναι ένας στρατός, ένας ειρηνικός στρατός – στρατός αγάπης – που αυθόρμητα κι εθελοντικά δίνει κάθε μέρα τη μάχη ενάντια στον πόνο και τη δυστυχία. Και του στρατού αυτού κινητήριος μοχλός, πρωτοστάτης και καθοδηγητής ο ποιμήν ο καλός. Ο ποιμήν που ξέρει να θυσιάζει καθημερινά και χρήμα και κόπο κι ανάπαυση για το ποίμνιο του, τους χριστιανούς του. Ο ποιμήν που τίποτα άλλο δεν βλέπει μπροστά του παρά τη σωτηρία των ψυχών «υπέρ ων Χριστός απέθανε». Γι’ αυτό και περίπατος του, ξεκούρασμα του, ψυχαγωγία του είναι οι επισκέψεις του στα πονεμένα παιδιά του κι η παρουσία του εκεί που «εφιλοσοφείτο ο πόνος» κι η αγάπη του είχε στήσει τρανό το βασίλειο της.

Καινούργιοι ναοί. Οργάνωση του κηρύγματος. Οι φροντίδες του καλού και φλογερού ποιμένος δεν περιορίστηκαν μόνο στην ανακούφιση της φτώχειας και της δυστυχίας.

Επιπλέον, κτίζει ναούς. Όταν ανέλαβε στα χέρια το πηδάλιο της Εκκλησίας των Αλεξανδρέων υπήρχαν μόνον επτά ναοί. Σε λίγο χρονικό διάστημα ο φλογερός ιεράρχης τους δεκαπλασίασε. Εβδομήντα ορθόδοξοι ναοί έχουν υψωθεί σε διάφορα μέρη της ξακουστής πόλεως, αληθινά στολίδια και λιμάνια παρηγοριάς και σωτηρίας ψυχών. Οι ναοί επανδρώνονται ανάλογα. Ευλαβείς κι αφοσιωμένοι ιερείς αναλαμβάνουν τη διδασκαλία και καθοδήγηση των πιστών. Η δια φώτιση προσφέρεται με ζήλο. Τα ζιζάνια του κακού, των αιρέσεων και της αμαρτίας ξερριζώνονται το ένα μετά το άλλο. Η αδικία των δυνατών της ημέρας καταπολεμείται. Τα πάντα διατίθενται με σύστημα και προ σοχή για τη δημιουργία μιας καινούργιας κοινωνίας. Μιας κοινωνίας στην οποία να βασιλεύει το θέλημα του Χριστού.

Για τη δημιουργία αυτής της κοινωνίας ο φλογερός Πατριάρχης προσφέρει τα πάντα. «Όλα για τους άλλους». Να το σύνθημα της ζωής του. Για τον εαυτό του δεν ξέρει να κρατήσει, παρά ό,τι του ήταν απαραίτητο για μια ζωή πολύ απλή και φτωχική. Ασκητικό το κελί του. Φτωχικό το φαγητό του. Πρόχειρο το στρώμα του. Κοινά τα σκεπάσματα του. Τριμμένο το ράσο του. Ό,τι καλό και φανταχτερό το μοιράζει στους άλλους.

Κάποτε ένας πλούσιος που τον είχε επισκεφθεί κι είδε τη φτώχεια που επικρατούσε στο κελί του φιλάνθρωπου Επισκόπου, έσπευσε να αγοράσει πολύτιμο πάπλωμα και του το πήγε με την παράκληση να το κρατήσει και να προσεύχεται γι’ αυτόν κάθε φορά, που θα το χρησιμοποιούσε. Η λεπτή ψυχή του Πατριάρχου συγκινήθηκε από την ευγενικιά και πλούσια προσφορά. Να το στείλει πίσω, δεν το θέλει. Η καλοκάγαθη ψυχή του δεν δέχεται να λυπήσει τον πονετικό εκείνο άνθρωπο. Το κρατά. Το βράδυ δοκιμάζει να το χρησιμοποιήσει. Ξάπλωσε και το ‘ριξε επάνω του. Η ζεστασιά που του προσφέρει δεν τον αφήνει να κλείσει μάτι. Η σκέψη του στρέφεται συνέχεια στους φτωχούς του. Μπροστά του παρελαύνουν όλες οι πονεμένες μορφές. Άγρυπνος σχεδόν όλη τη νύχτα στριφογυρίζει στο κρεβάτι του. Το πρωί χωρίς να χάσει καιρό, παίρνει το πάπλωμα και το στέλλει στην αγορά για να πουληθεί. Κατά μια αγαθή σύμπτωση, από το κατάστημα που ήταν εκτεθειμένο το πάπλωμα για πώληση, πέρασε ο καλός δωρητής. Το είδε και το αναγνώρισε. Αντελήφθηκε τον σκοπό του πονόψυχου πνευματικού πατέρα. Αγοράζει και πάλι το σκέπασμα και το ξαναστέλνει στον άγιο. Κι αυτός πρόθυμα το δέχεται τούτη τη φορά. Όχι για να το κρατήσει και το χρησιμοποιήσει. Αλλά για να τα πουλήσει και τα χρήματα να τα διαθέσει για τους φτωχούς του.

Την άλλη μέρα το πολύτιμο πάπλωμα στάλθηκε και πάλι στην αγορά. Ό πλούσιος δωρητής το βλέπει, το αγοράζει και το ξαναστέλνει για τρίτη φορά στον Πατριάρχη με την βαθιά παράκληση να το κρατήσει για να μην κρυώνει τη νύχτα. Κι ο καλοκάγαθος ιεράρχης τότε του απαντά με τη γνωστή χαριτωμένη διάθεση του:

— «Για να δούμε, αδελφέ μου, ποιος απ’ τους δύο μας θα κουρασθεί και θα παραιτηθεί πρώτος. Συ να τ’ αγοράζεις και να μου το στέλνεις η εγώ να το παίρνω και να το πουλώ».

Στις αρχές του 7ου αιώνα (614 μ.Χ.) ο βασιλιάς των Περσών Χοσρόης με πολύ στρατό πέρασε τον Ευφράτη, κατέλαβε πόλεις και χωριά και έφτασε μπροστά στην Αγία Πόλη. Από όπου περνούν τα στρατεύματα του σκορπούν παντού την ερήμωση και την καταστροφή. Εκεί όμως που η μανία τους ξέσπασε ασυγκράτητη ήταν στην Ιερουσαλήμ. Η πόλη του Θεού παραδόθηκε χωρίς έλεος στη φωτιά και το μαχαίρι. Η εβραϊκή κακία κι αναλγησία συμπλήρωσε το έργο του εξολοθρεμού. Χιλιάδες πιστοί φονεύθηκαν. Σαράντα τέσσερις μοναχοί της Ιστορικής μονής του αγίου Σάββα, «οι αγιοσαββίτες» σφάχτηκαν σαν αρνιά. Ο τάφος του Κυρίου κι ο περίπυστος ναός της Αναστάσεως λεηλατήθηκαν και παραδόθηκαν στη φωτιά. Τα ιερά σκεύη μαζί με τον Τίμιο Σταυρό αρπάχτηκαν από τα βέβηλα χέρια. Κι ο πατριάρχης Ζαχαρίας αιχμάλωτος σέρνεται στην εξορία.

Τα απομεινάρια της θλιβερής καταστροφής με τον τρόμο ζωγραφισμένο στο πρόσωπο τους παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς με σύντροφο το δάκρυ και το κλάμα. Ποιος θα φροντίσει γι αυτούς; Ποιος θα αναλάβει την περίθαλψη και τη φιλοξενία τους;

Ο ελεήμων Πατριάρχης. Ο στοργικός πατέρας. Χωρίς να χάσει καιρό πνίγει τον ασήκωτο πόνο και ρίχνεται μ’ όλη τη δύναμη της ψυχής του στο έργο. Οργανώνει συνεργεία και κατά ένα τρόπο εκπληκτικό δέχεται τους πρόσφυγες, τους παρηγορεί, τους ενισχύει, τους τακτοποιεί. Κοντά του οι ναυαγοί αυτοί της ζωής βρήκαν περίθαλψη, αγάπη, λιμάνι στοργής.

Θαυμαστή υπήρξε ολόκληρη η ζωή του αγωνιστού Πατριάρχη. Υπάκουος στην εντολή του Κυρίου απαρνήθηκε τα πάντα στον κόσμο αυτό, για να Τον υπηρετήσει. Όσο καιρό ζούσε στη γη, η ματιά του ήταν προσηλωμένη στον ουρανό και γι’ αυτόν κτυπούσε συνέχεια η καρδιά του. Κίνητρο του σε όλα είχε τη βαθιά αγάπη του στον Θεό και τα παιδιά του Θεού. Με την αγάπη άρχισε την αρχιερατεία του. Με την αγάπη τη φλογερή και αγία συμπληρώνει τη ζωή του και παραδίδει την ψυχή του στον Θεό στον τόπο που γεννήθηκε κι είδε το φως για πρώτη φορά, στην Αμαθούντα της Κύπρου.

Ύστερα από πολλές παρακλήσεις του πατρικίου Νικήτα, εξάδελφου του αυτοκράτορας, ο άγιος μας δέχτηκε να τον συνοδεύσει ως την Πόλη, για να προσφέρει τις ευλογίες του στον αυτοκράτορα που πολύ τις ζητούσε. Με δάκρυα αποχαιρέτησε τ’ αγαπημένα παιδιά του, μπήκε στο πλοίο και ξεκίνησε. Όταν έφτασαν στη Ρόδο, ένα όραμα τον καλεί στην Κύπρο. «Έλα, μην αργείς, του είπε, ένας μεγαλόπρεπος και φωτεινός άνδρας. Έλα! Ο βασιλεύς των βασιλέων σε προσκαλεί».

Ο άγιος αντιλήφθηκε. Δεν ήταν ανάγκη να πολυβασανίσει το μυαλό του. Τον καλούσε ο Κύριος. Φώναξε τον άρχοντα και του φανέρωσε το όραμα:

«Άρχοντα μου, του είπε. Συ θέλησες την αναξιότητά μου να παρουσιάσεις στον βασιλιά της γης. Ο Βασιλιάς του Ουρανού όμως δεν το θέλει. Με προσκαλεί κοντά του».

Με βαθιά συγκίνηση ο άρχοντας αποχαιρέτησε τον πνευματικό του πατέρα. Με τιμές τον προπέμπει στην Κύπρο. Έξω απο τη σημερινή Λεμεσό έγραψε τη διαθήκη του. Το κείμενο της είναι σύντομο, μα πολύ περιεκτικό. Σ’ αυτήν μεταξύ άλλων αναφέρει:

– «Σ’ ευχαριστώ, Κύριε και Θεέ μου, γιατί με αξίωσες, τα δώρα που Συ μου έδωσες, να σου τα προσφέρω πίσω. Σ’ ευχαριστώ, ακόμη που άκουσες την προσευχή μου και στην κατοχή μου τώρα που πεθαίνω δεν έμεινε παρά «ένα τρίτον νομίσματος», το οποίον προστάζω να δοθεί στους φτωχούς αδελφούς μου. Όταν με τη χάρη του Θεού έγινα επίσκοπος της Αλεξανδρείας, βρήκα στα ταμεία της επισκοπής μου οκτώ χιλιάδες περίπου λίτρες χρυσού. Με τις γενναιόδωρες προσφορές φιλοχρίστων ανθρώπων, κατόρθωσα να συγκεντρώσω αμύθητα ποσά. Τα ποσά αυτά, επειδή ήξερα, πως είναι δώρα του βασιλιά των όλων Χριστού, τα επέστρεψα με επιμέλεια και προσοχή στον Θεό, στον οποίο και ανήκουν. Σ’ Αυτόν παραδίδω τώρα και την ψυχή μου».

Υπέροχα λόγια αληθινού αγίου. Σε λίγο έκλεισε τα μάτια κι έφυγε για την αιωνιότητα. Οι χριστιανοί της Αμαθούντος κήδεψαν το άγιο λείψανο με δάκρυα και τιμές στον ιερό ναό του αγίου Τύχωνος.

 

Διασκευή από www.pigizois.gr