Ο Οσιομάρτυς Θεοφάνης, κατά κόσμον Θεόδωρος, γεννήθηκε από ευσεβείς και φιλόθεους γονείς και ανατράφηκε χριστιανική παιδεία. Ως πατρίδα του Αγίου αναφέρεται η κώμη Ζαπάντη των Καλαβρύτων, αλλά και η Καλάματα.
Ενώ ήταν ακόμα σε παιδική ηλικία, αρνήθηκε την πίστη του στο Χριστό και έγινε Μωαμεθανός. Μετά από αυτή την άρνηση της χριστιανικής πίστης του, ο Θεόδωρος μπαίνει στα βασιλικά ανάκτορα και μένει εκεί για έξι χρόνια, όπου του απονέμουν ιδιαίτερες τιμές. Εκεί του δίνουν δασκάλους για να του μάθουν την τουρκική γλώσσα, αλλά και τις αραβικές επιστήμες. Αυτό τον οδηγεί, μέσα από τις γνώσεις που απέκτησε από τις αραβικές επιστήμες, να προχωρήσει σε θεολογική γνώση και, ίσως, και με τη βοήθεια των δασκάλων του, στη διδασκαλία για το Θεάνθρωπο.
Τότε ακριβώς, αρχίζει να συναισθάνεται το λάθος του. Έτσι, έπειτα από προσευχή στην Αγία Τριάδα, φεύγει από τα ανάκτορα και αρχίζει να περιπλανιέται. Ο Θεός, ακούοντας τις προσευχές του, τον οδηγεί στη Βενετία, όπου ήταν αρχιερέας ο σοφός Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Γαβριήλ Σεβήρος. Αυτός τον δίδαξε, τον εξομολόγησε και, στη συνέχεια, τον έκειρε μοναχό, δίνοντάς του το όνομα Θεοφάνης. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα ο Θεοφάνης αγωνίστηκε σκληρά με προσευχή, νηστεία, γονυκλισίες και άλλες δοκιμασίες για να τον συγχωρήσει ο Θεός, αλλά και για να προετοιμαστεί για το μαρτύριο.
Παντού όπου πηγαίνει, ο Θεοφάνης κηρύττει και ομολογεί την πίστη στον Τριαδικό Θεό. Στην Αθήνα και τον Εύριπο που πήγε, δεν κατάφερε να πετύχει αυτό που επιθυμούσε, δηλαδή τον μαρτυρικό θάνατο, οπότε προχωρά και πηγαίνει στη Λάρισα. Εκεί παρουσιάζεται στο δικαστή και του ανακοινώνει τη μεταστροφή του, αλλά το μόνο που κερδίζει είναι να τον μαστιγώσουν εξακόσιες φορές. Υποφέροντας γενναία τους πόνους, προσεύχεται, θεραπεύεται και αναχωρεί για το Άγιο Όρος, όπου οπλίζεται με τις ευχές και ευλογίες Αγίων και Πνευματικών που συναντά εκεί.
Έτσι, έτοιμος πια για το μαρτύριο φτάνει στην Κωνσταντινούπολη, όπου έρχεται καθημερινά σε επαφή με τον πνευματικό του Γέροντα Ευθύμιο. Καταλαβαίνοντας ότι πλησιάζει η ώρα του μαρτυρίου, κοινωνεί τα Άχραντα Μυστήρια και φεύγει για να παρουσιαστεί στα βασιλικά ανάκτορα. Εκεί, έπειτα από την ομιλία του, η οποία ήταν σχεδόν υβριστική για όσους ήταν στην εξουσία, ο δικαστής τον στέλνει στη φυλακή, έως ότου αποφασίσει για την τιμωρία του.
Στη συνέχεια, ο Άγιος Θεοφάνης ομολογεί την πίστη του στο Χριστό, παρά τα πολλά καλοπιάσματα και τις πολλές κολακείες και απειλές, με αποτέλεσμα να τον βασανίσουν και να τον μαστιγώσουν σκληρά και χωρίς έλεος, ενώ, στο τέλος, τον ξανακλείνουν στη φυλακή.
Οι φύλακές του τον ειρωνεύονται και του ζητούν κάποιο θαύμα. Ο Άγιος προσευχήθηκε για τρεις ώρες σαν ακίνητος στήλος. Την ώρα που τέλειωσε την προσυεχή του, δηλαδή αμέσως μετά το “Αμήν”, γίνεται πολύ ισχυρός σεισμός και, παρόλο που ήταν πολύ βαθιά νύχτα, ένα φως πιο λαμπρό και από τον ήλιο φωτίζει τους φύλακες. Τότε, οι φύλακες αλλάζουν αμέσως συμπεριφορά απέναντί του και του ζητούν συγγνώμη. Πολλοί, μάλιστα, από αυτούς πιστεύουν στο Χριστό.
Αυτό το γεγονός αναστατώνει τους Τούρκους και, έτσι, αρχίζουν πάλι τα δικαστήρια και τα βασανιστήρια. Του γδέρνουν το δέρμα σε λωρίδες και στο τέλος τον κρεμούν μετέωρο σε σχήμα σταυρού. Ο Όσιος Θεοφάνης υπέμενε αγόγγυστα το μαρτύριο και ευχαριστούσε αδιάκοπα το Όνομα της Αγίας Τριάδας. Μετά την προσευχή του αυτή, έφτασε κοντά του ένα πουλί σαν άσπρο περιστέρι, το οποίο έμεινε κοντά του τρεις ώρες και χάθηκε την ώρα που έφτασε το δειλινό. Μόλις χάθηκε το πουλί, ο Άγιος φώναξε ότι διψά και οι Τούρκοι του απάντησαν πως θα πιει νερό μόνο αν γίνει Μωαμεθανός. Αυτός, όμως, τους είπε ότι δε διψούσε για νερό, αλλά για τη σωτηρία τους.
Έπειτα από αυτό το γεγονός άρχισαν να έρχονται αστραπές και βροντές από τον ουρανό μέσα στη νύχτα και ένα ουράνιο φως τύλιξε το Θεοφάνη. Όλα αυτά τα γεγονότα προκάλεσαν το θαυμασμό των παρευρισκομένων που άρχισαν να διαμαρτύρονται για το μαρτύριο. Οι Τούρκοι τον θανατώσαν, τελικά, κατατρυπώντας τον με αιχμηρά σίδερα. Ο Άγιος Θεοφάνης μαρτύρησε το 1588.
Όλοι οι βασανιστές που πρωτοστάτησαν στα διάφορα μαρτύρια του Αγίου, τιμωρήθηκαν πολύ σκληρά από το Θεό. Όσοι, όμως, από αυτούς μετανόησαν και ζήτησαν τη βοήθειά του, θεραπεύτηκαν αμέσως και πίστεψαν στο Χριστό.
Διασκευή από www.synaxarion.gr
