Ερώτηση που λάβαμε:

Πολλές φορές στην καθημερινή μας ζωή οι σκέψεις μιας θανατηφόρας αρρώστιας, ενός άσχημου περιστατικού, ακόμα και του θανάτου μας δημιουργούν αναπόφευκτα την αίσθηση του φόβου. Πως θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε ένα τόσο δυνατό αίσθημα;

Η απάντηση της ιστοσελίδας μας:

Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που ενυπάρχει σε όλους τούς ανθρώπους. Είναι ένας αμυντικός μηχανισμός τού ανθρώπου μπροστά σ’ έναν πραγματικό ή αναμενόμενο βέβαιο κίνδυνο. Μπορεί όμως να εκτροχιαστεί σε αγωνία ή και φοβία (σ’ αυτή την περίπτωση έχουμε παθολογική κατάσταση). Λένε ότι οι έφηβοι βιώνουν γενικά εντονότερους φόβους απ’ ό,τι οι υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Συνήθως οι φόβοι των εφήβων στρέφονται γύρω από τη μοναξιά (φοβάμαι μήπως μείνω μόνος, μήπως δεν με αγαπούν…, φοβάμαι για την «εικόνα» μου, φοβάμαι την ειρωνεία, την αποτυχία και την απόρριψη, φοβάμαι τον εαυτό μου), το σχολείο και τις εξετάσεις, την τιμωρία και την εξουσία, το μέλλον και το άγνωστο, το σκοτάδι, τις αρρώστιες, τους τραυματισμούς και τα ατυχήματα και κυρίως τον θάνατο.

Οι αντιδράσεις των νέων σε αυτό το συναίσθημα ακολουθούν αναποτελεσματικούς τρόπους που απλά το απωθούν προσωρινά (π.χ. υποτάσσονται σε παρέες που τους καλύπτουν τις ανασφάλειες, διασκεδάζουν όσο πιο δυναμικά γίνεται για να «ξεχάσουν»-κάποτε στρέφονται και σε επικίνδυνες συμπεριφορές).

«Πώς, λοιπόν, θα νικήσω τον φόβο μου;»

Μη φοβάσαι τον φόβο σου, χαλάρωσε! Ο φόβος είναι ένα απολύτως φυσιολογικό συναίσθημα, στο οποίο εκτίθενται όλοι οι άνθρωποι. Ο στόχος όμως είναι να ηττηθεί ο φόβος και είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί ήρεμα.

Μοιράσου τον με τούς γονείς σου/μεγαλυτέρους σου που εμπιστεύεσαι. Αν το συζητήσεις με ανθρώπους εμπιστοσύνης που έχουν ήδη περάσει από τη δική σου κατάσταση, θα είναι πολύ βοηθητικό. Η συμμετοχή των άλλων στη λύση είναι κάποτε πολύ σημαντική.

Αντιμετώπισε τον φόβο σου κατευθείαν, μην προσπαθήσεις να τον απωθήσεις. Να παλέψεις γενναία με ό,τι σε φοβίζει.

Το πρώτο πράγμα, βέβαια, που πρέπει να κάνει κανείς, είναι να αντιληφθεί τι πραγματικά φοβάται καθώς και τι από αυτά που φοβάται είναι πραγματικό! Για παράδειγμα ο φόβος για τον θάνατο είναι πραγματικός και ρεαλιστικός, ενώ ο φόβος για την αποτυχία δεν είναι πάντα πραγματικός.

Επίσης, ο φόβος δημιουργεί αλυσίδες τις οποίες πρέπει να ξεδιαλύνουμε για να βρούμε τι πραγματικά φοβόμαστε. Ο φόβος της αποτυχίας, για παράδειγμα, μπορεί να είναι απλώς παράγωγο του φόβου της μοναξιάς. (π.χ. φοβάμαι μη μείνω μόνος-> πρέπει να προσέχω την εικόνα μου για να με εκτιμούν-> φοβάμαι για το τί εικόνα δείχνω-> φοβάμαι την αποτυχία γιατί θεωρώ ότι επιδρά αρνητικά στην εικόνα που δείχνω)

Για τους απλούς φόβους (π.χ. σκοτάδι, φόβος για τον καθηγητή, φόβος για το διαγώνισμα κλπ), είναι μερικές φορές αρκετό να εξηγήσουμε στον εαυτό μας ότι δεν είναι ιδιαίτερα απειλητικές οι συνθήκες. Πολλές φορές βοηθά στην αντιμετώπισή τους η σωματική άσκηση, η απασχόληση με κάτι ενδιαφέρον, η ακρόαση μουσικής, κλπ. Για τους φόβους της αποτυχίας είναι χρήσιμο να αναζητήσουμε τα πραγματικά μας χαρίσματα και τότε θα ανακαλύψουμε ότι είμαστε ο καθένας ένα μοναδικό και ξεχωριστό όν πάνω σε αυτόν τον πλανήτη, και επιτυχία είναι να ακολουθήσουμε τον δικό μας δρόμο.

Για τους πραγματικά μεγάλους φόβους… Θα μπορούσαμε ίσως να θεωρήσουμε ότι όλοι συγκεράζονται σε τρεις: τον φόβο της μοναξιάς, του αγνώστου και, κυρίως του θανάτου.

Ακριβώς σε αυτό το σημείο πού φαίνεται ότι πραγματικά δεν υπάρχει κάποιος τρόπος να ξεπεράσουμε τη δυσκολία, είναι η στιγμή που πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα μας στον ουράνιο Φίλο μας, ο Οποίος δίνει απαντήσεις και λύσεις σε όλες τις αγωνίες μας.

Δεν υπάρχει μοναξιά, αφού ο Χριστός είναι για πάντα μαζί μας! (Ματθ. κη΄ 20) Κι έτσι έχουμε δίπλα μας τον ιδανικό Φίλο και τον ισχυρότερο Σύμμαχο. «Μαζί με τον Χριστό, τι να φοβηθώ;» Ας θυμηθούμε και τους αγίους Μάρτυρες: μόνοι μέσα σε εχθρικά δικαστήρια που τους απειλούσαν με θάνατο, αντιστάθηκαν σθεναρά μόνο και μόνο χάρη στην ελπίδα και στην πίστη σ’ Εκείνον. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε ολόκληρη την Αγία Γραφή, σ’ όλους τους δικαίους και τους αγίους ο Θεός δεν υπόσχεται ούτε πλούτη, ούτε δόξα, ούτε άλλα μεγαλεία. Το μόνο που τους υπόσχεται ο Θεός είναι τούτο: ότι θα είναι πάντα μαζί τους (π.χ. Ιερ. α΄ 17, Ματθ. κη΄ 20 και οι Μωυσής και Αβραάμ). Και τις ώρες που κανείς μένει μόνος, μπορεί να τις αξιοποιεί για να μιλά στον μεγάλο Φίλο.

Το μέλλον και το «άγνωστο» που αυτό μάς φέρνει, βρίσκονται στα χέρια Του. Ο Χριστός γνωρίζει και την παραμικρή λεπτομέρεια για μας (Πρβλ. Λουκ. ιβ’ 7: «αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς ὑμῶν πᾶσαι ἠρίθμηνται»). Μεριμνά ο ίδιος για το μέλλον μας και προνοεί (Πρβλ. Ματθ. ς’ 31-32: «μὴ οὖν μεριμνήσητε λέγοντες, τί φάγωμεν ἢ τί πίωμεν ἢ τί περιβαλώμεθα; […] οἶδε γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων»). Ό,τι επιτρέπει το οποίο μάς φαίνεται πως μας δυσκολεύει ή μας θλίβει, το στρέφει σε ωφέλειά μας.

Ο Χριστός νίκησε τον θάνατο με τη ζωηφόρο Ανάστασή Του. «Κανείς να μη φοβάται τον θάνατο», λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, γιατί ο Χριστός αναστήθηκε και με τον θάνατο και την Ανάστασή του μας ελευθέρωσε από τον θάνατο. Ο θάνατος είναι απλώς ένα πέρασμα προς την δική μας ανάσταση και την άλλη Ζωή, την αιώνια ζωή που περιμένει τους φίλους του Χριστού.

Συνεπώς, ο δρόμος για να νικήσουμε τον κάθε φόβο μας είναι να ζούμε ενωμένοι με τον Χριστό. Να διατηρούμε, λοιπόν, στενό σύνδεσμο και κοινωνία μαζί Του μέσα από την προσευχή, τη μελέτη του λόγου Του, τη λατρευτική και μυστηριακή ζωή. Ας γίνει ο Φίλος που θα μάς καλύπτει τη μοναξιά. Πού θα Του απευθυνόμαστε για κάθε πρόβλημα… Το μικρό παιδί όταν βρίσκεται στην αγκαλιά της μητέρας του, ό,τι και να συμβαίνει τριγύρω, το ίδιο νιώθει ασφάλεια. Έτσι κι εμείς: στην αγκαλιά του Χριστού είμαστε απόλυτα ασφαλείς και αυτό δεν είναι απλώς αίσθημα, αλλά απτή πραγματικότητα.

Να μην Τον “διώχνουμε” με τη συμπεριφορά μας, να έχουμε τον αγιασμένο «φόβο Θεού», δηλαδή να φοβόμαστε μήπως Τον στενοχωρήσουμε. Όχι καταναγκαστικά, αλλά όπως φοβόμαστε μήπως στενοχωρήσουμε τον καλύτερο φίλο μας. Ένας ψυχίατρος τού 20ού αιώνα υποστήριζε ότι «τελικά ο αληθινός φόβος του Θεού είναι το αποτελεσματικότερο φάρμακο κατά του φόβου και της αγωνίας». Και ο άγιος Αυγουστίνος επίσκοπος Ιππώνος έλεγε ότι «ο φόβος του Θεού αποκλείει άλλους φόβους. Εκείνος ο οποίος δεν φοβάται τον Θεό, φοβάται τα πάντα».

*Μπορείς να διαβάσεις και άλλες πρακτικές οδηγίες και ιδέες στα άρθρα «Φόβοι και φοβίες» του περιοδικού Προς τη Νίκη, τεύχη 689-690 (Ιούλιος και Αύγουστος 2007).