ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ: 94 ΧΡΟΝΙΑ ΜΝΗΜΗΣ
Όλα μας τα καράβια πίσω γυρίσανε,
σπασμένα τα κατάρτια, σκισμένα τα πανιά,
ήρθαν από την Σμύρνη κι από τα Μουδανιά.
Φέραν των εκκλησιών μας τα δισκοπότηρα,
παιδιά, γυναίκες, γέρους, γένος ρωμιών πολύ,
τις ρίζες της φυλής μας απ’ την Ανατολή.
Ο Σεπτέμβριος κάθε φορά που μπαίνει και προχωράει μας θυμίζει τον ξεριζωμό των Ελλήνων από την Μικρά Ασία, το 1922. Ως φόρο τιμής παρουσιάζουμε μικρό αφιέρωμα.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ενώ στην Ελλάδα επικρατεί πολιτική αναταραχή στα πλαίσια του Εθνικού Διχασμού, στην Τουρκία έχει ήδη αναδειχθεί πραξικοπηματικά ηγέτης ο Μουσταφά Κεμάλ( Κεμάλ Ατατούρκ). Την άνοιξη του 1921, στα πλαίσια της μικρασιατικής εκστρατείας, ο Ελληνικός στρατός, ύστερα από στρατιωτικό συμβούλιο, αποφάσισε προέλαση προς την Άγκυρα και κατέλαβε καίρια στρατηγικά σημεία (Εσκί-Σεχίρ & Αφιόν-Καραχισάρ), χωρίς όμως να καταφέρει να εξαλείψει την τουρκική απειλή. Η προέλαση του ελληνικού στρατού τερματίστηκε στην ατυχή μάχη στο Σαγγάριο, τον Αύγουστο του 1921. Ακολούθησε στασιμότητα για περίπου ένα χρόνο, η οποία έφθειρε το ηθικό του στρατεύματος και αντίθετα έδωσε χρόνο στον Κεμάλ να αναδιοργανωθεί. Παράλληλα οι συμμαχικές Μεγάλες Δυνάμεις είχαν επισημάνει στην ελληνική κυβέρνηση ότι τα συμμαχικά στρατεύματα στη Κωνσταντινούπολη και την Μ. Ασία θα εμποδίσουν κάθε ελληνική κίνηση για την κατάληψή της. Στις 13 Αυγούστου 1922 ξεκινά η μεγάλη επίθεση του Κεμάλ και οι Τούρκοι καταφέρνουν να διασπάσουν το ελληνικό μέτωπο.
Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ
Στην πορεία τους προς τα δυτικά παράλια, οι Τούρκοι ήθελαν να εξαφανίσουν κάθε ελληνικό στοιχείο από την Μικρά Ασία, προβαίνοντας σε ανείπωτα εγκλήματα: μαζικές πυρπολήσεις κτηρίων και ανθρώπων, σφαγές, εκτελέσεις, βασανιστήρια.
Κορύφωση 
όλων αυτών αποτέλεσε η καταστροφή της Σμύρνης, με τη μεγάλη πυρκαγιά. Η φωτιά εκδηλώθηκε αρχικά στην αρμενική συνοικία. Με τη βοήθεια του ευνοϊκού για τους Τούρκους ανέμου (που έπνεε αντίθετα από την τουρκική συνοικία) και της βενζίνης με την οποία ράντιζαν τα σπίτια, η φωτιά κατέκαψε όλη την πόλη, εκτός από τη μουσουλμανική και την εβραϊκή συνοικία, και διήρκεσε από τις 13 έως τις 17 Σεπτεμβρίου. Συγκλονιστικές είναι οι μαρτυρίες όσων έζησαν τα γεγονότα: «…Άρχισε ο στρατός μας να φεύγει. Έφταναν οι στρατιώτες ξυπόλυτοι, κουρελιασμένοι, νηστικοί. Παντού φωτιά και μαχαίρι άκουες και έβλεπες. Από τους κατοίκους του χωριού μου έμειναν καμιά δεκαριά οικογένειες… Τους άλλους όλους τους ατιμάσανε, τους σφάξανε, τους κρεμάσανε, τους κάψανε. Κι εκείνους που κατάφεραν να φτάσουν στη Σμύρνη, όταν ήρθε ο Κεμάλ, τους έπιασε και τους έσφαξε.
Εμείς βρισκόμασταν στη Σμύρνη. Βάλανε φωτιά οι Τούρκοι, μια ώρα μακριά. Σ´ ένα τέταρτο η φωτιά είχε έρθει σε μας. Ρίχνανε βενζίνη και προχωρούσε. Φωτιά από τη μια, θάλασσα από την άλλη. Βρισκόμασταν στη μέση. Και οι Τσέτες (οι άτακτοι Τούρκοι) βρίσκονταν στη μέση, και έσφαζαν και σκότωναν. Τη νύχτα έκαναν επίθεση. «Βοήθεια! Βοήθεια!», φώναζε ο κόσμος. Εκεί σ’ αυτό το μέρος χάσαμε και τον πατέρα μου. Τον αδελφό μου τον έσφαξαν στο χωριό. Ήρθαν, μετά, ελληνικά και ιταλικά πλοία και μας πήραν. Πόσους; Ούτε ένα είκοσι τοις εκατό δεν επήραν. Τέτοια καταστροφή δεν είδαν τα μάτια μου!». Έλληνες από όλες τις περιοχές της Μ. Ασίας είχαν συγκεντρωθεί στην προκυμαία με την ελπίδα να επιβιβαστούν σε πολιά και να γλιτώσουν.
Ηρωική μορφή υπήρξε και ο άγιος Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης, ο οποίος μη θέλοντας να εγκαταλείψει το ποίμνιό του, είχε μαρτυρικό τέλος. Αλλά και πολλοί άλλοι κληρικοί που υπέμειναν καρτερικά βασανιστήρια και εξευτελισμούς.
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Ο μικρασιατικός χώρος έχει ιδιαίτερη σημασία για τον Ελληνισμό. Μεγάλη ακμή γνώρισαν οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, στη φιλοσοφία, στις επιστήμες και στις τέχνες. Στην Ιωνία αναπτύχθηκε η Ιωνική Φιλοσοφική Σχολή αλλά και η ιωνική τέχνη. Ο χριστιανισμός, βρήκε γόνιμο το έδαφος στην ελληνική Μικρά Ασία, όπου και αναπτύχθηκε. Έτσι, η μικρασιατική χερσόνησος υπήρξε η καρδιά της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Η μικρασιατική καταστροφή και η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που την ακολούθησε, έφερε Μικρασιάτες πρόσφυγες σε νησιά της ελληνικής επικράτειας, σε μεγαλουπόλεις και στην ύπαιθρο. Έφεραν μαζί τους μια μακραίωνη ιστορία, έναν τρισχιλιόχρονο ελληνικό πολιτισμό, μια ψυχική αρχοντιά! Με τις δραστηριότητες τους- εμπορικές, επιστημονικές και πολιτιστικές- συνέβαλλαν σημαντικότατα στην πρόοδο του ελληνικού κράτους, την οικονομική του ανάπτυξη και την πνευματική του εξέλιξη.
Σε μας απομένει να διατηρούμε ανόθευτα τα γεγονότα, να κρατάμε άσβεστη την ιστορική μνήμη και ταπεινά να διδασκόμαστε από παραδείγματα αληθινά μεγάλων ανθρώπων.
