Ερώτηση που λάβαμε:

Η «άσκηση» στην Ορθοδοξία μήπως είναι καταπίεση του εαυτού μας;

Η απάντηση της ιστοσελίδας μας:

Η άσκηση στην Ορθόδοξη πίστη μας, περιγράφεται από τον Άγιο Σωφρόνιο του Έσσεξ ως ένας «ελεύθερος και συνειδητός αγώνας […] για την απόκτηση της Χριστιανικής τελειότητας».

Κάποιες από τις πιο γνωστές μορφές της άσκησης είναι: η εκγράτεια, η νηστεία, η αγρυπνία, οι γονυκλισίες, η λιτότητα και η σιωπή.

Ο άνθρωπος ως ψυχοσωματική οντότητα, καλείται να φροντίζει και για τη ψυχή, και για το σώμα του, ώστε να οδεύει-πορεύεται -επεξεργάζεται προς τον αγιασμό του, να φτάσει στο «καθ’ ομοίωσιν» του Θεού.

Όμως, υπάρχει από τη στιγμή της πτώσης του ανθρώπου στην αμαρτία, ένας έντονος πόλεμος μεταξύ των επιθυμιών του πνευματικού (ψυχή) και του υλικού (σάρκα) μέρους του ανθρώπου. Όπως περιγράφει ο Απόστολος Παύλος «η γαρ σαρξ επιθυμεί κατά του πνεύματος, το δε πνεύμα κατά της σαρκός, ταύτα δε αντίκειται αλλήλοις» (Γαλ. Ε’ 17). Όσο δυναμώνει το ένα, τόσο περιορίζεται το άλλο.

Σκοπός της άσκησης είναι να υποτάσσεται το σώμα στο πνεύμα, να υπηρετεί το σώμα την ψυχή. Να συνεργάζονται-λειτουργούν αρμονικά ώστε οι επιθυμίες του σώματος να συνεισφέρουν στην ευεξία της ψυχής. Άλλωστε, τελικά η ψυχή είναι που δίνει-καθορίζει τη ζωή και την πραγματική αξία στον άνθρωπο.

Μεγάλη σημασία έχει το πώς θα γίνεται αυτή η προσπάθεια-συνεργασία ψυχής και σώματος. Πιέζω τον εαυτό μου να εκτελώ συγκεκριμένες εξωτερικές πράξεις που αφορούν το σώμα (νηστεία, αγρυπνία, κτλ); Ή τα κάνω για την αγάπη του Χριστού, που κρύβει την αγάπη της σωτηρίας που έχει η ψυχή μου (που δεν μπορεί να ευτυχήσει χωρίς τον Θεό); Αυτή η άσκηση λέει ο Άγιος Παΐσιος «πολύ γλυκαίνει και ξεκουράζει με την κούρασή της την ψυχή».

Βέβαια, η άσκηση του σώματος δεν έχει αξία από μόνη της. Χωρίς να συνδυάζεται με την άσκηση του πνεύματος (π.χ. προσπάθεια για ταπεινοφροσύνη, καλλιέργεια προσευχής, αποφυγή αμαρτωλών λογισμών), δεν ωφελεί και δεν έχει νόημα. Η άσκηση αποτελεί βοηθητικό μέσο να επικρατήσει το πνεύμα στη ζωή του ανθρώπου. Μας ελευθερώνει από τα ζοφερά δεσμά της πτωτικής φύσεώς μας. Μέσω της άσκησης – με τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος – ανακαλύπτουμε τον έσω άνθρωπο, τον καινό εν Χριστώ άνθρωπο, τον αληθινό μας εαυτό όπως μας δημιούργησε να είμαστε ο Πανάγαθος Θεός.

Εν τέλει, η άσκηση στην Ορθοδοξία είναι μια αγωνιστική-δύσκολη μα όμορφη οδός που μας προσφέρει την δυνατότητα να γευθούμε στη ζωή μας την πραγματική ελευθερία, τη βαθιά χαρά και την ειρήνη της ψυχής.

Πηγές: Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου (Σαχάρωφ) «Άσκηση και Θεωρία», 2010

Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου «Επιστολές», 2011