Ερώτηση που λάβαμε:

Τι απαντάμε σε όσους υποστηρίζουν ότι η Παλαιά Διαθήκη αποτελεί εθνικό μύθο των Εβραίων προς επίρρωση της θέσης ότι είναι ο περιούσιος λαός;

Η απάντηση της ιστοσελίδας μας:

Είναι πολύ σημαντικό το ότι η Εκκλησία μας χρησιμοποιεί πάρα πολύ την Παλαιά Διαθήκη, όπως μπορείς να διαβάσεις στις σχετικές απορίες που έχουν απαντηθεί στην ιστοσελίδα μας. Δες για παράδειγμα εδώ, εδώ και εδώ. Συνεπώς, ποτέ δεν υπήρξε για την Εκκλησία μας αυτή η αμφιβολία σχετικά με την «πρόθεση» σύνταξης της Παλαιάς Διαθήκης ούτε για την χρήση της από τους Εβραίους.

Η Παλαιά Διαθήκη είναι θεόπνευστο κείμενο, πράγμα που σημαίνει πως το πνεύμα που εκφράζει είναι εκ Θεού εμπνευσμένο στους συγγραφείς της και ως εκ τούτου αλάνθαστο. Σε καμία περίπτωση λοιπόν δεν μπορεί  να υποστηρίζει κάποιο ανθρώπινο πάθος, όπως αυτό που περιγράφεται στην ερώτηση (εθνικισμός).

Επιπλέον, «εθνικός μύθος» σημαίνει ότι το κείμενο στο οποίο αναφερόμαστε έχει μυθολογικό περιεχόμενο, μη-πραγματικό δηλαδή. Όμως τα γεγονότα της Αγίας Γραφής είναι ιστορικά εξακριβωμένα.

Το πώς χρησιμοποίησαν ή χρησιμοποιούν την Παλαιά Διαθήκη διάφορες ανθρώπινες ομάδες, δεν μειώνει ούτε το κύρος ούτε την αξία ούτε τη θεοπνευστία της. Πράγματι, από τη Βαβυλώνιο αιχμαλωσία και μετά, ειδικά με την σταδιακά επικρατήσασα μερίδα των Φαρισαίων ερμηνευτών του Νόμου του Θεού, οι Εβραίοι στράφηκαν στην προσπάθεια ανάδειξης του ισραηλιτικού λαού ως περιούσιου του Θεού, με την έννοια ότι είναι ο «εκλεκτός», ο «ξεχωριστός», ο «άγιος» μεταξύ των υπολοίπων λαών και συνεπώς θεωρείται «ανώτερος» των υπολοίπων. Αυτό όμως είναι μια ξεκάθαρα λανθασμένη ερμηνεία, αφού «περιούσιος» και «εκλεκτός» λαός στη θεολογία της Π.Δ. δεν σημαίνει τον «ανώτερο», αλλά τον λαό τον οποίο εξέλεξε ο Θεός για δικό Του (για περιουσία Του) και ο οποίος λαός οφείλει την υπακοή στις εντολές του Θεού και λαμβάνει ευεργεσίες από Εκείνον.

Θα επιμείνουμε λίγο στην ανάπτυξη της έννοιας του «περιουσίου» και της «εκλογής», παραθέτοντας την εξήγηση που δίνουν οι μελετητές της Παλαιάς Διαθήκης.

«Γιατί εξέλεξε ο Θεός τον Ισραηλιτικό λαό; Είναι μυστήριο η εκλογή αυτή του Θεού. Πάντως σχετίζεται με την πίστη του Αβραάμ, του γενάρχη του ισραηλιτικού λαού. Όπως λέγεται στο Δευτερονόμιο, ο Θεός είναι «πλησίον του λαού του» επειδή «ο Θεός αγάπησε τους προγόνους σου (=του λαού του Ισραήλ) και διάλεξε εσάς τους απογόνους τους έπειτα από εκείνους». (Δευτ. δ΄ 37). Η προνομιακή όμως αυτή εκλογή δεν αποτελούσε μεροληπτική εύνοια του Θεού. Ήταν στο απόρρητο σχέδιο του πανσόφου Θεού […]. Μέσα από αυτό τον λαό ο παντογνώστης Θεός προεγνώρισε και προόρισε τα άξια εκείνα πρόσωπα που θα αποδέχονταν πρόθυμα και ταπεινά την κλήση να συνεργήσυον στο μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας του κόσμου.

[…] Η πρωτοβουλία της εκλογής δεν ανήκει στον Ισραήλ, αλλά στον παντογνώστη και πάνσοφο Θεό, του Οποίου το άγιο θέλημα κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει.

Εάν ο Ισραήλ εξέλαβε την εκλογή αυτή της Χάριτος […] ως εθνική υπεροχή· και εάν τελικώς αποδοκιμάστηκε από τον Θεό, τούτο οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στον ίδιο τον Ισραήλ.» [1]

«Το παν είναι η θέωση, το να βρούμε δηλαδή στη ζωή μας τον Θεό και να ενωθούμε μαζί Του. Και η θέωση υπερβαίνει τη φύση και δεν έχει καμμιά σχέση με εθνικό σωβινισμό. Ο Θεός δεν κάνει γεωγραφία και επιφαίνεται σε οποιονδήποτε τον ζητήσει με καθαρή καρδιά. Η Παναγία ήταν μία Εβραιοπούλα. Και όμως γι’ Αυτήν την Εβραιοπούλα εργαζόταν όλη η προ Χριστού εποχή, για να γεννηθεί δηλαδή η κατάλληλη γυναίκα, που θα γίνει Μητέρα του Μεσσίου. […] Δεν θα δεχθούμε την Παναγία μας, επειδή δεν ήταν Ελληνίδα αλλά Εβραία στην καταγωγή;

Σ’ αυτή τήν Παλαιά Διαθήκη ο Θεός παρουσιάζεται ως παγκόσμιος και προνοών υπέρ όλου του κόσμου, χωρίς να έχει καμμία ιδιαίτερη προτίμηση προς τον εβραϊκό λαό. […] και το προνόμιο της εκλογής του Ισραήλ δεν σημαίνει ότι αυτός έχει ιδιαίττερα υπέρ τα άλλα έθνη φικαιώματα, αλλά σημαίνει την ιδιδαίτερη υποχρέωσή του να τελεί το αγαθό· και επειδή αυτό δεν γίνεται, γι’ αυτό και θα τιμωρηθεί περισσότερο. Ο Θεός λέγει πάλι στους Ισραηλίτες «Μόνο εσάς εξέλεξα από όλες τις φυλές της γης, αλλά γι’ αυτό θα τιμωρήσω όλες τις αμαρτίες σας» (Αμώς 3, 2).

[…] Είναι αλήθεια ότι ο Ισραήλ έπαθε την πλάνη να ταυτίσει τον Γιαχβέ (=Θεό) με το έθνος του, και πίστευσε ότι ο Θεός ενδιαφέρεται μόνο γι’ αυτόν αδιαφορών για τα άλλα έθνη. Αυτήν την πλάνη την επολέμησαν σφοδρότατα οι Προφήτες. Αλλά από όλους τους για την παγκοσμιότητα του Θεού προφητικούς λόγους, πιο ισχυρός και δυνατό ςείναι εκείνη η ωραία διήγηση περί του προφήτου Ιωνά, γρμμένη από έναν άγνωστο συγγραφέα της προφητικής σχολής. Στην διήγησή του αυτή ο ιερός συγγραφεύς παρουσιάζει τον Θεό να ενδιαφέρεται για την σωτηρία και των πολύ πέραν των Ισραηλιτών και ενικών ευρισκομένων Νινευιτών. Και μάλιστα η διήγηή του παρουσιάζει και αυτόν τον προφήτη Ιωνά να είναι δέσμιος της αντιλήψεως ότι τα άλλα έθνη, εκτός του Ισραήλ, είναι βδελυκτά και ότι ο Γιαχβέ είναι Θεός του Ισραήλ μόνο· γι’ αυτό και αντειλέγει στο θείο κέλευσμα και αρνείται και δεν θέλει να πορευθεί στην Νινευΐ. Αλλά η διήγηση κατακλείεται με το μάθημα ότι οι εθνικοί Νινευίτε ήταν καλύτεροι από τους Ισραηλίτες και υπήκουσαν στο κήρυγμα του προφήτου Ιωνά και εσώθησαν. Τον δε Μεσσία η Παλαιά Διαθήκη τον εμφανίζει και αυτόν ως παγκοσμία προσωπικότητα, γι’  αυτό και τον παρουσιάζει ως προσδοκία όλων των εθνών και παριστά αποτείνεται προς ολόκληρο τον κόσμο μέχρις αυτών των απωτάτων νήσω (Γεν. 49, 10, Ησ. 42,4 και 49,1)»[2].

Δεν τίθεται, λοιπόν, για την Παλαιά Διαθήκη, θέμα ανωτερότητας του Ισραήλ σε σχέση με τους υπολοίπους λαούς. Ο Ισραήλ ήταν όντως ο περιούσιος λαός, αλλά όχι όπως παρερμηνεύθηκε αργότερα αυτή η λέξη. Ο νέος περιούσιος λαός του Θεού στην εποχή της Καινής Διαθήκης, που είναι «οργανική συνέχεια» της Παλαιάς, είναι οι Χριστιανοί, το «έθνος άγιον» κατά την Αγία Γραφή.

[1] Τα αποσπάσματα είναι από το βιβλίο του Ν. Π. Βασιλειάδη «Η Παλαιά Διαθήκη εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν», σελ. 107-110, έκδ. «Ο Σωτήρ»

[2] Τα αποσπάσματα είναι από το άρθρο Μητρ. Γόρτυνος Ιερεμία (ομότιμου καθηγητή Πανεπ. Αθηνών) «Απαντήσεις στις κατηγορίες εναντίον της Παλαιάς Διαθήκης» στο βιβλίο «Παλαιά Διαθήκη-αλήθεια και ψεύδη», έκδοση του Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής Αττικής.